Regelmatig verbaas ik mij over de hoeveelheid lelijke en leegstaande gebouwen in Nederland. Hoe heeft het in hemelsnaam zo ver kunnen komen dat dit soort monsterachtige bouwwerken ons landschap bepalen? Winston Churchill zei ooit:
“We shape our buildings; thereafter they shape us.”
Wat hebben we weinig geleerd van zijn wijze woorden. Het is de afgelopen decennia helemaal fout gegaan. Waarom? Alles stond in het teken van nut; alles moest op de eerste plaats nuttig zijn en geld opleveren. Daarom is alles zo lelijk geworden. En omdat zoveel gebouwen nu zo lelijk zijn, hebben wij zoveel leegstand. Niemand wil in dit soort monsters wonen of werken. Deze panden zijn gemaakt door vandalen voor vandalen. Hoe zouden de architecten zich nu voelen?
Ik stel dus dat moderne architectuur geregeld een misdaad tegen schoonheid is. De meest eenvoudige oplossing lijkt slopen. Helaas blijkt uit diverse onderzoeken dat dit ook misdadig is. Slopen is een ecologische misdaad: de afbraak van een oud pand en de bouw van een nieuw pand vragen zoveel energie dat het vele decennia duurt eer een nieuw pand een milieuvoordeel oplevert. Kortom, een milieuvriendelijk pand is een gebouw dat er al staat. We hebben dus echt een probleem. Slopen is ecologisch onverantwoord, niet slopen esthetisch onverantwoord.
Het doel van architectuur zou duurzame bouw moeten zijn. Oude dorpen en oude binnensteden stralen kracht uit. Hier is eeuwenoude kennis succesvol gebruikt. Zij zijn niet alleen duurzaam, maar vaak ook prachtig. Niets blijkt nuttiger dan het onnuttige: schoonheid. Dus weg met het nut, op de schoonheid!
Martijn Jeroen van der Linden 