Politici en beleidseconomen prediken doorgaans economische groei. Dit is curieus, omdat wij natuurlijke hulpbronnen uitputten en vervuilen. Het constant streven naar groei leidt tot steeds meer consumptie en dus steeds meer gebruik van natuurlijke hulpbronnen en energie. Dat is logisch. Het beleid van BBP-groei lost dus niet langer iets op, maar brengt ons tegenwoordig juist in gevaar. Gelukkig zijn er steeds meer mensen die dit inzien en nadenken over degrowth en over economische alternatieven. Twee jaar geleden was ik op de degrowth conferentie in Barcelona, dit jaar is er een conferentie in Venetië (19-23 september). Een aanrader.
Wat is de kern van het probleem? Onze welvaart en ons welzijn kunnen niet worden afgemeten aan het BBP. Dit is niets nieuws. Robert Kennedy zei 44 jaar geleden:
“Het bruto binnenlands product omvat luchtvervuiling en reclame voor sigaretten en de ambulances die op de snelwegen verkeersslachtoffers weghalen omvat. Het rekent de speciale sloten voor onze deuren mee en ook de gevangenissen voor de mensen die ze stukmaken. Het bruto binnenlands product omvat de vernietiging van de cederwouden en de dood van Lake Superior. Het neemt toe met de productie van napalm en raketten en kernkoppen. Het houdt geen rekening met de gezondheid van onze gezinnen, de kwaliteit van het onderwijs of het genoegen dat we aan spelen beleven. Het is net zo onverschillig voor de properheid van onze fabrieken als voor de veiligheid van onze straten. Het telt niet de schoonheid van onze poëzie mee of de kracht van onze huwelijken, noch de intelligentie van het publieke debat of de integriteit van ambtenaren… het meet kortom alles, behalve dat wat het leven de moeite waard maakt.”
Het is de hoogste tijd groei anders en breder te definiëren. Wij moeten toe naar economisch modellen die niet gebaseerd zijn op groei. Wij moeten toe naar een ‘steady state economy’. Daarin hebben cultuur, recreatie, scholing, sociale relaties, wederzijdse zorg, reparatie, regionale zelfvoorziening, gesloten productieketens en zoveel mogelijk eigen voedselproductie een dominante plaats.
Betekent dit het einde van ontwikkeling? Ik denk van niet. Menselijke ontwikkeling is in ontwikkelde landen zelfs waarschijnlijker in een ‘steady-state economy’ dan in een groeiende economie. Mensen hoeven in een ‘steady-state economy’ bij een stijging van de productiviteit immers steeds minder lang te werken. Er komt op deze manier meer gelegenheid voor cultuur, ontspanning, onderwijs, sport, morele en sociale ontwikkeling.
Het is een kwestie van durven te kiezen voor een andere richting. Helaas zijn de meeste politici laf; zij volgen de wensen van financiële markten, luisteren naar rating agencies en de dogmatische adviezen van klassieke beleidseconomen. Eigenlijk zouden alle politici – of nog liever wij allemaal – naar de degrowth conferentie in Venetië moeten gaan. Degrowth overkomt ons nu al. Wij kunnen er beter bewust voor kiezen.
Aanbevolen literatuur
Herman Daly, A Steady-State Economy, Sustainable Development commission, London 2008.
Arnold Heertje, Echte Economie, Valkhof Pers, Nijmegen 2006.
Richard Heinberg, Einde aan de groei, Jan van Arkel, Utrecht 2012
Tim Jackson, Welvaart zonder groei, Economie voor een eindige planeet, Jan van Arkel, Utrecht 2010.
Lou Keune, Jan Juffermans, Bart de Boer, Beter meten van welvaart en welzijn: Indicatoren voor een duurzame en solidaire economie, Amsterdam, 2012.
Serge Latouche, Farewell to growth, Polity Press, London 2009.
Martijn Jeroen van der Linden 
“Mensen hoeven in een ‘steady-state economy’ bij een stijging van de productiviteit immers steeds minder lang te werken.”
In de praktijk werkt dat denk ik niet zo, want bij stijgende productiviteit wordt een product goedkoper en moet er dus weer meer van gemaakt worden om tot dezelfde opbrengst te komen.
De grote vraag is volgens mij waarom wij (mensen) productiviteit niet innnen in tijd. Waarom blijven wij ons focussen op meer geld? Dit doen wij, omdat wij denken dat groei noodzakelijk is. Simpelweg accepteren dat je meer vrije tijd krijgt als de productiviteit stijgt. Producten goedkoper worden en je dus minder geld nodig hebt lukt niet, toch? De logica van het geld misleidt ons….
Het blijft mens eigen om meer te willen, meer dan hun ouders toen zij zo oud waren, meer dan hun buurman, meer dan anderen. Waarom denk je dat er nog mensen werken bij bedrijven die echt niet goed bezig zijn?
Dat is een goede vraag. Mensen hebben momenteel simpelweg geld nodig om te leven. En het is zeker niet altijd zo geweest dat mensen op zoek waren naar meer. Diverse maatschappijen wisten wat genoeg was. Diverse maatschappijen die streefden naar meer zijn er niet meer… De vraag is of we systemen weten te bedenken die economie en ecologie aan elkaar kunnen koppelen en de welvaart kunnen verdelen. Pas als dat lukt, is er werkelijk een verandering geweest binnen de wereldgemeenschap!