Volgens Boeddhisten kunnen de crises niet worden opgelost buiten de mens om. Twee prachtige quotes van de Dalai Lama om dit te verhelderen:
“This financial crisis isn’t purely a crisis of the market economy, but rather a crisis of values.”
“Through money or power you cannot solve all problems. The problem in the human heart must be solved first.”
We kunnen een hoop leren van eeuwenoude filosofische tradities zoals het boeddhisme. Nog een voorbeeld. Dzongsar Jamyang Khyentse, een lama uit Bhutan, filmmaker en schrijver van opmerkelijke teksten, stelt:
“Elke dag horen we mensen over de toestand van de economie praten, zonder dat ze het verband tussen recessie en hebzucht herkennen. Door hebzucht, jaloezie en trots zal de economie nooit sterk genoeg worden om ervoor te zorgen dat iedereen toegang heeft tot fundamentele levensbehoeften….. Een van de belangrijkste effecten van de wetenschap en technologie is dat de wereld sneller vernietigd wordt. Veel wetenschappers geloven dat alle levenssystemen en levensondersteunende systemen op aarde in het verval zijn.”
Volgens boeddhisten hebben mensen twee soorten verlangens. De eerste zijn positief: het verlangen naar geluk, vrede en een harmonieuze wereld voor iedereen en bevrediging van basisbehoeften als voedsel kleding en onderdak. De tweede zijn negatief: het verlangen naar meer geld, meer roem, meer succes, het perfecte lichaam en de perfecte partner. Deze verlangens maken ons niet gelukkig. Sterker nog, ze maken ons ongelukkig. Het enige tegengif tegen onze hebzucht is volgens boeddhisten tevredenheid: waarderen wat je hebt. Hiervoor hebben we alleen onze mind nodig.
In onderstaand interview over de Index voor Bruto Nationaal Geluk geeft Dzongsar een inkijkje in oude teksten waarin staat dat echte welvaart is wanneer je weet wat genoeg is. De sangha in het boeddhisme, de gemeenschap, is deel van de drie ‘juwelen’, waaraan je je verbindt, waar je voor zorgt en waar je steun uit krijgt. De andere twee zijn de boeddha en de dharma. Om een goedwerkende democratie en economie te krijgen moet je de wijsheid hebben dat alles – werkelijk alles – met elkaar samenhangt en van elkaar afhankelijk is. De methode die voor een perfecte democratie – als die al bestaat – moet worden toegepast is compassie. De boeddhistische economie is listig. Het doel van het leven is om het aangenaam te hebben, een daarvoor heb je geld nodig, en daarvoor heb je discipline nodig. Pas indien je doorhebt dat het geloof in de markt, de waarde van geld en veel aannames van economische modellen illusies zijn en dus uiteindelijk ook niet werken, ben je een echte boeddhistische econoom.
De Dalai Lama stelt dat de Westerse samenleving met succes het lijden als resultaat van slechte leefomstandigheden heeft weten te beperken, maar dat het lijkt alsof zij daarmee ook het vermogen om om te gaan met het lijden dat nog steeds bestaat, heeft verloren. Als we ongelukkig zijn in de westerse wereld, denken we bijna altijd denken dat we het slachtoffer van iets of iemand zijn. Zolang we zo blijven denken, zullen de crises voort-etteren. Wij zijn zelf schuldig en mogen de schuld niet afschuiven op Grieken, Italianen, multinationals en banken. Gnothi seauton (ken u zelf) zei ook Socrates al.
AvS & MJvdL
Literatuur
Dzongsar Jamyang Khyentse, Wanneer ben je een boeddhist?, 2008
Howard Cutler & De Dalai Lama, de kunst van het geluk, 2001
Martijn Jeroen van der Linden 