De last van het geld

Deze slideshow vereist JavaScript.

Ik trof mij aan in een geldwereld. Ik ben erin terechtgekomen. Ik kan er niet uit. ‘Waarom draait mijn leven om geld?’ vraag ik mij geregeld af. ‘Waarom mag ik zonder geld niet meespelen?’ Zonder geld geen eten, geen huis, geen land, geen energie, geen vervoer, geen kleding en soms zelfs geen water. Zonder geld niets. Het geldsysteem heeft mij gegijzeld. Ik moet mee met de logica van het geld, zoals een aangelijnde hond mee moet met zijn baasje. Wat rest mij als geldhond anders dan een zoektocht naar de waarheid van geld te beginnen?

Deze tekeningen heb ik gemaakt om de druk van geld uit te beelden. We gaan gebukt onder deze druk. Vele medemensen hebben geldzorgen. Een kleine groep baseert zijn macht op geld. Geld maakt het mogelijk macht door tijd en ruimte te verplaatsen. Enerzijds kan ik stellen dat geld het leven op aarde gemakkelijker maakt; geld is een prima ruilmiddel. Anderzijds ontstaat door de combinatie van geld en eigendom de mogelijkheid elkaar uit te baten. Geld is dus niet alleen een bindmiddel, maar ook een uitbuitingsmiddel. Ik kan anderen inhuren om aan de waardevermeerdering van mijn privé-eigendom te werken. Dit trucje is de meest voorkomende vorm van uitbuiting op aarde en staat feitelijk vrijheid van alle mensen in de weg

Inmiddels weet ik dat geld minstens twee illusies met zich meebrengt. De eerste bestaat erin dat we geneigd zijn de waarde van dingen af te meten aan hun prijs; de tweede is dat we niet goed de waarde van dingen beseffen wanneer ze geen prijs hebben. Het is anno 2012 glashelder dat wij niet in staat zijn de ecologische en sociale waarde van een product of dienst in monetaire eenheden uit te drukken. De waarde uitgedrukt in geld misleidt ons.

Het is dus een illusie te denken dat geld ons kan vertellen wat goed en slecht is. Een positieve business case zegt niets. Wij zijn vergeten dat geld slechts een middel is en zelf geen intrinsieke waarde heeft. Een voorbeeld: alleen in geld uitgedrukt is het efficiënt paperclips, kerstballen en kleding te fabriceren in China en deze vervolgens naar Europa te transporteren. Qua tijd, materie en energie zijn deze productieketens uiterst verspillend. Ik stel dat de geldefficiëntie de afgelopen paar honderd jaar is gestegen, omdat wij ons hierop gefocust hebben, maar dat de tijd-, materie- en energie-efficiëntie – die veel belangrijker zijn – de afgelopen decennia zijn gedaald. Nagenoeg al onze productieketens zijn anno 2012 verspillend. En dus oneconomisch.

Samengevat, marktprijzen geven niet weer wat iets waard is. Het is simpelweg onmogelijk om alle ecologische en sociale kosten toe te rekenen aan de prijs van een product of dienst. De conclusie is dan ook genadeloos: het huidige geld is waardeloos om waarden uit te drukken. Laten we dus niet langer gebukt gaan onder de last van dit middel, maar andere waardesystemen ontwikkelen. Het kan (en moet) anders!