Einstein over rijkdom

Onlangs bladerde ik weer eens door het boek The World As I See It van Albert Einstein (1879 – 1955). Dit doe ik zo nu en dan, omdat vele ideeën van dit genie mij aanspreken. In dit boek schrijft Einstein over veel meer dan enkel wetenschap. Er staan prachtige teksten in over onderwerpen als vrede, politiek, de betekenis van het leven en religie. Ook over rijkdom zegt Einstein iets boeiends:

“I am absolutely convinced that no wealth in the world can help humanity forward, even in the hands of the most devoted workers in this cause. The example of great and pure characters is the only thing that can produce fine ideas and noble deeds. Money only appeals selfishness and always tempts its owners irresistibly to abuse it. Can anyone imagine Moses, Jesus, or Gandhi armed with the money-bags of Carnegie?”

In 1934 begreep Einstein al dat geld  doorgaans een hindernis is en geld verdienen absoluut geen doel op zich kan zijn. Dit geldt zowel voor individuen als voor de gehele mensheid. Winstmaximalisatie en economische groei zijn dwaalsporen.

Vreemd genoeg zijn er nog steeds veel mensen die stellen dat geld een incentive is om te werken. Dit is een van de grootse mythen van onze tijd; indien ik zelf observeer, zie ik dat geld geen incentive maar een vereiste is om te kunnen participeren in de samenleving. Mensen die het geld-is-een-incentive-argument gebruiken verdraaien de wereld. Voor saaie herhalende werkzaamheden is geld mogelijk een incentive, voor creatieve scheppende activiteiten echter niet.

 Tevens heerst vandaag de dag de gedachte dat meer en betere wetten, meer en betere regels, meer en betere incentives de maatschappij zullen verbeteren. Ook dit is een onjuist. Ook dit is een mythe. Het is mogelijk dat op korte termijn een licht positief effect te zien is, maar op de lange termijn is dit logischerwijs niet het geval. Een te veel aan regels maakt zelf denken overbodig en doet praktische wijsheid binnen de mensheid afnemen. Wij hebben individuen nodig die zichzelf kunnen beheersen. Twee prachtige quotes om dit te verhelderen:

“Zichzelf te beheersen is de grootste heerschappij!”

Seneca (ca 4 v Chr – 65 n. Chr.)

“De mens is dan pas mens al hij tot zelfbeheersing in staat is en eigenlijk pas dan wanneer hij haar in de praktijk brengt.”

Gandhi (1869 – 1948)

Kortom, het gaat in het leven niet om geld, maar om zelfbeheersing, om praktische wijsheid. Einstein stelt terecht dat  the example of great and pure characters veel belangrijker is dan geld. Mijn voorstel is om de verkiezingsdebatten eens niet over het begrotingstekort, bezuinigingen en de euro te laten gaan, maar over zelfbeheersing en praktische wijsheid. Pas dan zal er werkelijk iets veranderen.