In 1784 definieerde Immanuel Kant (1724 – 1804) Verlichting in zijn essay Beantwortung der Frage: Was ist Aufklärung? Het is in mijn ogen een van zijn mooiste quotes, zeker in het Duits:
“Aufklärung ist der Ausgang des Menschen aus seiner selbstverschuldeten Unmündigkeit. Unmündigkeit ist das Unvermögen, sich seines Verstandes ohne Leitung eines anderen zu bedienen. Selbstverschuldet ist diese Unmündigkeit, wenn die Ursache derselben nicht am Mangel des Verstandes, sondern der Entschließung und des Mutes liegt, sich seiner ohne Leitung eines anderen zu bedienen. Sapere aude! Habe Mut, dich deines eigenen Verstandes zu bedienen! ist also der Wahlspruch der Aufklärung.”
In het Nederlands betekent het zoiets als:
“Verlichting betekent dat de mens zijn door zichzelf veroorzaakte onmondigheid achter zich laat. Onmondigheid is het onvermogen je verstand zonder de leiding van een ander te gebruiken. Deze onmondigheid is aan jezelf te wijten, wanneer de oorzaak ervan niet een gebrek aan verstand is, maar een gebrek aan vastberadenheid en aan moed om hier zonder andermans leiding gebruik van te maken. Sapere aude! Heb de moed je eigen verstand te gebruiken! is dan ook het motto van de Verlichting.”
Ik stel zelf geregeld dat we een Verlichting² nodig hebben om de huidige crises te overstijgen. In mijn ogen gaat niet enkel om technologische, economische en wetenschappelijke oplossingen, maar met name om een nieuwe houding ten opzichte van de wereld. Wij kunnen een completer wereldbeeld leven. In onderstaand filmpje geeft Matthew Taylor een heldere uitleg over wat dit in zou kunnen houden. Naast educatie is empathie belangrijk. We zullen opnieuw lastige vragen moeten beantwoorden zoals: Wat is vooruitgang? En, wat is juist? Taylor betoogt dat we een concreet beeld moeten nastreven van wat we zijn en laat enkele mogelijkheden zien. Het filmpje eindigt met een briljante quote van Margaret Mead (1901 – 1978):
“Never doubt that a small group of thoughtful, committed people can change the world. Indeed, it is the only thing that ever has.”
Martijn Jeroen van der Linden 