Het is ideologie

Maandagavond bezocht ik een bijeenkomst van het Sustainable Finance Lab (SFL) over geldschepping en schuldenlast. Dirk Bezemer (RUG, SFL), Jaap van Duijn (ex-Robeco), Aerdt Houben (DNB) en Michiel Bijlsma (CPB) mochten het podium betreden. Het SFL is een groep van wetenschappers die gezamenlijk ideeën voor verduurzaming van de financiële sector aandraagt en bijeenkomsten organiseert om de dialoog met de financiële sector op gang te brengen. Zoals wel vaker tijdens dit soort bijeenkomsten werd de kern van het probleem ontweken. De belangrijkste vraag ‘wie mag geld scheppen?’ werd niet bediscussieerd. En zolang wij blijven praten over ratio’s, risico’s en buffers is de crisis niet op te lossen. Een democratisch geldsysteem is noodzakelijk om een duurzaam financieel systeem te krijgen.

Dirk Bezemer legde op deze SFL-avond helder uit hoe commerciële banken tegenwoordig geld scheppen. Dit doen zij door getallen in een computer in te voeren. Ofwel, banken creëren geld uit het niets tegen schuld. Volgens Bezemer hebben banken de afgelopen decennia te veel geld gecreëerd voor non-productieve activiteiten en te weinig voor productieve activiteiten. Goed punt. Wat niet expliciet werd gesteld, is dat banken binnen het huidige systeem ‘gedwongen’ worden veel kredieten te verstrekken, omdat zij geld moeten verdienen met geldcreatie. Hun aandeelhouders willen winstmaximalisatie.

Wat later op de avond werd duidelijk dat de marktideologie – ondanks het overduidelijke marktfalen – nog steeds heerst. Aerdt Houben van de Nederlandsche Bank leidde de dans. Geldcreatie is volgens hem een markttaak. Houben en Blijsma van het Centraal Plan Bureau toonden aan niet in te willen zien dat in Nederland drie grote banken 90% van het geld creëren. Dit heet een oligopolie. Dit lijkt op een communistische planeconomie; een zeer beperkt aantal bankiers bepaalt wie hoeveel geld krijgt voor wat. Met name grote kredietbesluiten worden door een zeer select gezelschap genomen. Dat de Nederlandse Bank dit oligopolie niet aanpakt is vreemd. De DNB beschermt de bestaande belangen, in plaats van te streven naar een duurzaam financieel systeem voor iedereen. De drie grote Nederlandse banken verdienen al decennia aan geldcreatie. Dit klopt niet. Geldcreatie is een politiek en sociaal onderwerp. Dat wil niet zeggen dat de overheid de geldcreatie moeten controleren, want ook politici zullen deze taak misbruiken. Zij zullen veel geld creëren als zij de macht hebben om herkozen te worden.

Gelukkig zijn er tussenoplossingen mogelijk. Het is zaak de beslissing hoeveel nieuw geld en de beslissing over de allocatie van het geld van elkaar te scheiden. Een onafhankelijk transparant orgaan zou moeten bepalen hoeveel nieuw geld er nodig is om economische activiteit te organiseren en inflatie te voorkomen. Dit orgaan dient verantwoording af aan het parlement en de samenleving. Dit geld wordt vervolgens schuldenvrij en rentevrij gecreëerd door de Centrale Bank. Simpelweg door het saldo van de rekening van de overheid te verhogen. Dit nieuwe geld wordt in feite toegevoegd aan de belastingontvangsten. De overheid kan het geld vervolgens besteden in de reële economie, de belastingen verlagen, de staatsschuld aflossen of directe betalingen doen aan alle burgers. Banken blijven in dit systeem bestaan, maar worden tussen personen. Zij gaan opereren zoals de meeste mensen denken dat ze nu al opereren. Rekeninghouders krijgen twee rekeningen: een transactie rekening (1oo% veilig) en een investeringsrekening (risicovol). Alleen het geld wat op de investeringsrekening staat mag de bank uitlenen aan een derde partij en over dit geld kan de rekeninghouder rente (rendement) ontvangen. Door het betalingssysteem compleet te scheiden van het leensysteem worden de risico’s gereduceerd en gelegd bij degenen die risico willen nemen. Dit heet Full Reserve Banking.

Vreemd genoeg lijkt de DNB deze term niet te kennen. Full Reserve Banking is geen nieuw idee; vele topeconomen  uit diverse scholen hebben hier voor gepleit. Bijvoorbeeld Fischer, de Soto, Friedman, Robertson, Tobin en Daly. Ook Benes en Kumhof brachten onlangs een IMF working paper uit over Full Reserve Banking. Het is tijd om geldschepping weg te halen bij commerciële banken en te democratiseren. Het kan anders. Wij dienen gezond verstand te prefereren boven marktideologie. Pas dan kunnen wij de financiële crisis oplossen.

Momenteel ben ik een langer stuk over het democratiseren van de geldcreatie aan het afronden. Dit zal ik binnenkort publiceren.