Crisis – Martijn Jeroen van der Linden

3 feb 20163 feb 2016 Martijn Jeroen van der Linden Filosofie

Een Vorm van Beschaving

Onlangs gaf Klaas van Egmond mij zijn boek Een vorm van beschaving (2013). Het boek is een pleidooi tegen eenzijdigheid en voor ‘het midden’. Aan de hand van filosofen, schrijvers, componisten, religies, sagen en mythen laat van Egmond zien dat de zoektocht naar ‘het midden’ al eeuwenlang centraal staat in onze beschaving. Een vorm van beschaving is zelf ook een zoektocht, een zoektocht naar “een gedeelde noemer, waarop mensen vanuit verschillende mens- en wereldbeelden elkaar toch kunnen vinden” (p35). Als antwoord ontwikkelt van Egmond in dit boek het integrale mensbeeld en het integrale wereldbeeld.

Net als Aristoteles begint van Egmond met tegenstellingen ofwel tegengestelde krachten, met name idealistisch (geestelijk) versus materialistisch (werelds) en het eigen ego (individueel) versus ‘de anderen’ (collectief) staan centraal in Een Vorm van Beschaving. De centrale thesis van van Egmond is dat overheersing van één van de tegengestelde krachten op zowel individueel niveau als op wereldniveau leidt tot rampspoed en crisis. Het het behoud van evenwicht staat daarentegen voor ‘duurzame ontwikkeling’ en beschaving. Van Egmond definieert duurzame ontwikkeling als “de continuering van wat van waarde wordt gevonden” (p150). Een gedeeld en min of meer stabiel waardepatroon is een voorwaarde om tot ‘duurzame ontwikkeling’ te komen. Van Egmond stelt dat de wereldbeelden elkaar opvolgen in een cyclische, linksom draaiende beweging:

Belangrijkste conclusies: 1) we vervangen voortdurend de ene fundamentalistische ideologie door de andere (fundamentalistisch religie, communisme, nazisme en nu fundamentalistisch kapitalisme); 2) we bevinden ons nu in het rechtsonder kwadrant dat wordt gekenmerkt door materialisme en individualisme. Het gevolg is decadenntie, cultureel verval en extreme eigendomsverhoudingen; en 3) we hebben een nieuwe inspiratie nodig om een volgende stap te maken. Een inspiratie zoals het Christendom dat 2000 jaar geleden was aldus van Egmond. Eigenlijk hebben we een middelpuntzoekende ethiek nodig.

Interessant is dat van Egmond rampspoed en crises koppelt aan onevenwichtige mens- en wereldbeelden. Hij geeft twee vuistregels om onevenwichtigheden op te sporen. Ten eerste, een omkering van doelen en middelen. Van Egmond geeft het voorbeeld van financiële markten: oorspronkelijk bedoeld om maatschappelijk handelen te faciliteren, tegenwoordig met name gebruikt om speculatiewinsten te maken. Ten tweede, toenemende en onbeheersbare complexiteit. Ook hier is de financiële sector met gigantische financiële instellingen en ontelbare complexe producten een goed voorbeeld. Toezicht lost in zo’n situatie niets meer op.

Van Egmond geeft tal van concrete suggesties om naar het midden te bewegen. Ik noem hier de in mijn ogen meest belangwekkende ideeën. Ten eerste wil van Egmond af van meerderheidscoalities en pleit hij voor een collegiaal kabinet om de grote vraagstukken van onze tijd op te lossen; d.w.z. net zoals in Zwitserland nemen alle gekozen partijen deel aan het kabinet. Volgens van Egmond kan op deze manier effectiever worden bestuurd, wordt de politiek minder sensatiegericht, neemt het democratisch gehalte toe, en krijgen alle burgers herkenning. Ofwel, er wordt op democratische wijze gezocht naar het gezamenlijke mens- en wereldbeeld. Daarnaast stelt van Egmond voor de economische wetenschap te baseren op het integrale mens- en wereldbeeld en niet langer op het eenzijdige beeld van de homo economicus, ofwel de rationeel handelende mens. Deze karikatuur van de mens dient te worden verlaten. Binnen de financiële sector dient volgens van Egmond de balans tussen publiek en privaat te worden hersteld en dient complexiteit te worden verminderd. Met name de privatisering van het scheppen van geld dient te worden gestopt, aldus van Egmond. Dit privilege kan worden ingericht als een publieke taak bij een vierde ‘financiële macht’. Tot slot vind ik het interessant dat van Egmond stelt dat de absolute, universele waardeclaims van religies het tot stand komen van een (grotendeels) gedeeld mens- en wereldbeeld blokkeren en dat religies daarom deze absolute waardeclaims moeten laten varen.

Concluderend, Een Vorm van Beschaving is een veelzijdig boek gebaseerd op eeuwige wijsheden. Van Egmond blaast deze oude ideeën nieuw leven in en laat zien waar mogelijkheden liggen. Het boek is daarom een aanrader voor eenieder die meer wil begrijpen van de wereld waarin wij leven en van de veranderingen die er gaande zijn.

22 jul 2015 Martijn Jeroen van der Linden Economie

Voorbij de orthodoxie

Afgelopen week schreef ik een artikel over Griekenland voor Follow the Money. Nu ook hier te lezen.

Om economische stabiliteit, democratie en eenheid in Europa te verwezenlijken, dienen alternatieven die ver buiten de huidige orthodoxie liggen overwogen te worden. Maar alvorens alternatieven te ontwikkelen, dienen we vier lessen te trekken uit de Griekse crisis.

Ten eerste, een monetaire unie zonder politieke unie is onmogelijk. In het Verdrag van Maastricht is vastgelegd dat Eurolanden niet rechtstreeks mogen lenen van de ECB. Hiermee hebben de afzonderlijke lidstaten afstand gedaan, vaak zonder het echt te beseffen, van hun politieke soevereiniteit. In 1992 stelde Wynne Godley in het artikel Maastricht and All That dat het opgeven van de macht op geldcreatie een land de status van regio of kolonie geeft. Regionale autoriteiten kunnen niet langer devalueren, verliezen het recht om tekorten te financieren met nieuw geld en moeten voor andere vormen van financiering naar het centrale gezag, de Trojka in dit geval.

Kortom, de keuze is nu: 1) het opheffen van de euro en terug naar nationale soevereiniteit en nationale munten; of 2) met de euro naar een Europese federatie met een centrale Europese overheid, een Europees fiscaal stelsel, een Europees economisch beleid en enkel Europese obligaties. In zo’n federatie heeft de Europese overheid rechtstreeks toegang tot de ECB en kunnen onevenwichtigheden (gedeeltelijk) worden hersteld via het fiscale systeem. Net zoals er in Duitsland al decennia geld stroomt van rijke deelstaten als Beieren, Hessen en Hamburg naar armere, met name Oost-Duitse, deelstaten, zou dit ook op Europees niveau dienen te gebeuren. Of dit wenselijk is, is een politieke keuze. De vraag die aan Europese burgers dient te worden voorgelegd is: wilt u inwoner van de Verenigde Staten van Europe worden of behoudt u liever uw eigen nationaliteit?

Ten tweede, de Griekse crisis laat zien dat het huidige banksysteem met twee soorten geld, girale bankdeposito’s en chartaal geld (cash), inherent instabiel is. In tijden van crisis, is een bank run onvermijdelijk. De huidige afhankelijkheid van de geldhoeveelheid en het betalingsverkeer van private banken is onwenselijk en onnodig.

Ten derde, centrale banken zijn niet neutraal en onafhankelijk. Toen de Grieken afgelopen weken hun bankdeposito’s wilden omwisselen voor cash, faciliteerde de ECB dit niet. In 1873 schreef Walter Bagehot in Lombard Street dat een centrale bank “quickly, freely, and readily” moet lenen aan solvabele banken. Ofwel, indien de ECB van mening is dat de Griekse banken solvabel zijn, moet zij liquiditeit verschaffen; indien zij van mening is dat de Griekse banken insolvabel zijn, moet zij dwingen tot herkapitalisatie. Meer smaken zijn er niet. De Europese centrale bankiers kozen voor 60 euro per dag. Een politieke keuze.

Ten vierde, zonder een echt alternatief is onderhandelen kansloos. Tsipras raadpleegde de Griekse kiezers en kreeg ‘nee’. Met een ‘nee’ kon hij echter niets. Nog steeds had hij geen concreet alternatief. De Griekse onderhandelingspositie verslechterde zelfs. In plaats van tijd te steken in het organiseren van een ‘nee’ referendum, het opstellen van en onderhandelen over onrealistische hervormingsvoorstellen, hadden Tsipras, Varoufakis en de overige Europese politici beter kunnen werken aan alternatieve scenario’s. Waarom is dit de afgelopen maanden niet gebeurd? Waarom ligt er geen uitgewerkt voorstel om de drachme weer in te voeren? Twee jaar geleden schreef Varoufakis dat een democratisch gecontroleerde centrale bank onze beste hoop is voor een vorm van geld die er voor en door mensen is. Goed idee? De Grieken hadden ook een Soevereign Money voorstel kunnen uitwerken zoals het burgerinitiatief Ons Geld in Nederland bepleit. Waarom zijn deze scenario’s niet in het Griekse parlement en de Euro-groep besproken?

De grootste hindernis naar monetaire en politieke vernieuwing is de huidige orthodoxie. Europese leiders en financiële machthebbers hebben een duidelijke boodschap verspreid: There Is No Alternative. Groepen als Syriza en Podemos zijn vooral tegen, maar weten ook geen echt alternatief te formuleren. Zeker niet op monetair gebied. Dat is jammer, want fundamenteel andere monetaire systemen zijn mogelijk. Zeker met behulp van ICT en digitalisering.

Tot slot, een alternatief. Stel dat de Grieken de euro alsnog verlaten en besluiten de eigen centrale bank democratiseren. Alle Grieken krijgen een aandeel en betaalrekening bij deze bank. Euro’s worden geconverteerd in drachmen en verplaatst naar de centrale bank. De geldhoeveelheid en het betaalsysteem zijn hiermee gered en losgekoppeld van private banken. Vervolgens creëert de Griekse centrale bank een beperkte hoeveelheid schuldvrij geld om de economie een impuls te geven. Dit geld komt in omloop via investeringen in duurzame infrastructuur of een burgerdividend. Tegelijkertijd wordt een netwerk van regionale, bij voorkeur coöperatieve, banken opgericht en worden peer-to-peer leenplatformen geïmplementeerd. Alle kredietverstrekkers gaan werken volgens het principe van full reserve banking: zij halen eerst geld op en lenen dit vervolgens uit aan ondernemers. Geldcreatie uit krediet, de kern van privaat bankieren, is niet langer toegestaan. Regelgeving en overleg zorgen ervoor dat krediet enkel naar productieve investeringen gaat. Indien de productiviteit stijgt, creëert de centrale bank meer geld. Dit geld komt in omloop via een burgerdividend. Een egalitair, transparant en effectief monetair instrument. De kans is groot dat de Griekse economie herstelt. Op termijn zijn de Grieken een voorbeeld omdat zij hebben aangetoond hoe het monetaire systeem gedemocratiseerd kan worden. De grootste hindernis naar zo’n democratisch aangestuurd monetair systeem is de huidige orthodoxie. Alternatieve theorieën en technologieën zijn aanwezig, maar worden niet benut. Dat is de ware crisis.

18 mei 2015 Martijn Jeroen van der Linden Economie

Alles wat je moet weten over GELD

De afgelopen weken heb ik bij vier studieverenigingen van de TU Delft een Studium Generale lunchlezing verzorgd over geld, krediet en bankieren. Veel positieve reacties ontvangen van studenten. In zo eenvoudig mogelijke termen heb ik geld proberen uit te leggen. Helaas kan jargon niet altijd worden vermeden. Zeker schaduwbankieren is omgeven met lastige terminologie (money market mutual funds, credit debt obligations, asset backed securities, etc). Na de zomer volgen er waarschijnlijk nog een paar lezingen op de TUD. In de tussentijd gaat mijn promotieonderzoek naar de doelen en de toekomst van geld gewoon door. Digitalisering en ICT bieden kansen geld opnieuw in te richten.

21 mrt 201518 mei 2015 Martijn Jeroen van der Linden Economie

Nieuwe Drachme als uitweg voor de Griekse crisis?

Met John Huige schreef ik afgelopen week een artikel getiteld “Nieuwe Drachme als uitweg voor de Griekse crisis?”, reeds gepubliceerd op duurzaamnieuws.nl.

Roepen dat Griekenland uit de Euro moet is roekeloos. Het is niet solidair met de Grieken en gevaarlijk omdat de psychologische en economische effecten niet te overzien zijn. Voor de positie van de EU zou het rampzalig zijn. Bovendien is een exit verdrag technisch niet geregeld. Meer lenen en meer bezuinigen door Griekenland is echter ook geen optie. Onder het strenge regime van de trojka is veel te weinig vooruitgang geboekt. Griekenland kan geen kant op: het land is monetair failliet.

Daarmee houdt het land natuurlijk niet op te bestaan; het moet hoe dan ook verder. Hoe, is dan de hamvraag. Een Nieuwe Drachme, die een leven leidt naast de Euro, zou een uitweg kunnen bieden.

Die Nieuwe Drachme (DND) wordt dan ingevoerd als complementaire munt en als tegenwicht voor de politiek gestuurde Euro. Want waar geld in oorsprong een neutraal ruilmiddel was, wordt het nu door centrale banken gebruikt om alle aspecten van de economie en de samenleving te beïnvloeden, zoals inkomensongelijkheid en bedrijvigheid. In Europa met vooral als doel het Duitse belang te steunen.

Volgens de Griekse minister van financiën Varoufakis is onze grootste hoop een democratische centrale bank. Geld dient door en voor mensen te worden georganiseerd.

Duidelijk is dat een ander democratisch georganiseerd geldsysteem niet zomaar gerealiseerd is. Monetaire hervorming is een proces van lange adem. Een complete revolutie hoeft ook niet, kleine stapjes zijn mogelijk. De introductie van een door Grieken aangestuurd complementair geldsysteem is een goed begin.

Complementaire geldsystemen bestaan naast de officiële munt, als een (meestal) regionaal betaalmiddel. Dat geeft een inherente impuls om het geld steeds regionaal te besteden en niet weg te laten lekken naar andere gebieden of landen. Daarnaast is de creatie van geld in complementaire systemen doorgaans coöperatief geregeld en brengt het geen renteverplichtingen met zich mee.

Een van de meest omvangrijke voorbeelden op dit gebied is de Zwitserse Wirtschaftsring-Genossenschaft, kortweg WIR, die inmiddels al 80 jaar bestaat. De WIR is een coöperatief geldsysteem vooral gericht op het MKB, en was een reactie op de grote depressie in de jaren dertig van de vorige eeuw. In 1934 besloten 16 ondernemers een eigen geldsysteem te starten vanwege liquiditeitsproblemen. En met succes: inmiddels zijn er 62.000 leden waarvan 45.000 MKB’ers. Zo bestaat er naast de Franc in Zwitserland een tweede geldsysteem waarin miljarden omgaan. WIR betekent in het Duits ‘wij’.

Een complementaire munt kan de economische depressie en de humanitaire crisis in Griekenland beëindigen. De introductie van zo’n munt dient zo simpel mogelijk georganiseerd te worden en kan op verschillende manieren verlopen. De Griekse overheid coördineert de uitgifte van DND. Zij betaalt simpelweg een gedeelte van haar kosten met nieuw gecreëerde DND’s en biedt de mogelijkheid belastingen te betalingen in deze munt. Natuurlijk ligt dan het inflatiegevaar op de loer. Als teveel geld alleen consumptief en speculatief besteed wordt kunnen prijzen gaan stijgen. Wij denken dat het gevaar hiervoor beperkt kan worden door actief te bevorderen dat prijsstijgingen via ‘naming & shaming’ aan de kaak gesteld worden.

Doorgaan met het lezen van “Nieuwe Drachme als uitweg voor de Griekse crisis?”

22 aug 2014 Martijn Jeroen van der Linden Economie, Filosofie

Expulsion

Eergisteren heb ik het boek Expulsion van Saskia Sassen gelezen. Ondanks dat Sassen geen echte oplossingen biedt voor de verdrijvingen die ze beschrijft, vind ik Expulsion zeer sterk. Het is als een zwaar kunstwerk dat iemand gemaakt moet hebben. Een hele serie zwarte schilderijen of iets dergelijks. Zware kost, zware arbeid, maar een noodzakelijke bijdrage aan de wereld, aan onze beleving van de realiteit.

In dit meesterwerk geeft Sassen een overzicht van verschillende vormen van verdrijving, uitbanning en vernietiging die vanaf 1980 plaatsvinden. Ze onderscheid 4 grote trends:

1) Krimpende economieën, groeiende verdrijving. Hieronder vallen onder andere stijgende ongelijkheid, groeiende schulden, hogere (jeugd)werkloosheid, meer migratie, de explosie van het aantal huisuitzettingen wegens betalingsproblemen, de toename van het aantal vluchtelingen en het aantal mensen in gevangenissen. Sassen laat met een enorme hoeveelheid data zien dat vanaf 1980 steeds meer mensen in toenemende mate uit de wereldeconomie worden weggedrukt. Dit komt volgens haar omdat sinds 1980 het beleid van nationale overheden en instituten als de Wereldbank, het IMF, ECB niet langer gericht is geweest op het verspreiden van welvaart, maar gericht is geweest op het vergroten van markten en het faciliteren van bedrijfswinsten.

2) De nieuwe wereldmarkt voor land. Hieronder valt het opkopen van lokaal land door buitenlandse overheden en bedrijven. Tussen 2006 en 2011 is er naar schatting meer dan 200 miljoen hectare door buitenlanders overgenomen, met name in Africa, maar ook in Zuid-Amerika, Europa en Azië. Kopers komen uit alle windstreken en het gekochte land wordt grotendeels gebruikt voor bio-brandstoffen. De afgelopen 10 jaar worden lokale economieën, kleine boeren en hun tradities, florerende flora en fauna dus in hoog tempo vervangen door grootschalige plantages. Sassen wijst ook hier de herstructeringsprogramma’s van het IMF en de Wereldbank, en de WTO regels, aan als (onbedoelde) oorzaak; schulden, privatisering en vrijhandel verzwakken nationale overheden en maken overnames door buitenlands wel heel erg makkelijk, en soms zelfs noodzakelijk (bij hoge schulden). Ze vraagt zich terecht af wat burgerschap nog betekent indien land zo gemakkelijk verkocht kan worden.

3) Finance en zijn mogelijkheden. Hieronder valt de explosie van financiële activa ten opzichte van het BBP. Een voorbeeld is de explosie van de derivatenmarkt tot $1 biljard (een 1 met 15 nullen!). Sassen legt helder uit hoe het financialiseren van schulden verschilt van traditioneel bankieren, en wat voor gevolgen dit heeft gehad. Risico’s en beloning zijn totaal uit elkaar gegroeid. Een indirect gevolg is de enorme toename van het aantal huisuitzettingen. Tientallen miljoenen mensen hebben de afgelopen jaren hun huis verloren omdat ze niet langer aan hypotheekverplichtingen konden voldoen. Pijnlijk is de constatering dat bestaande internationale afspraken en nationale wetten onvoldoende zijn om de huidige excessen aan te pakken. Terecht stelt Sassen dat finance niet per definitie slecht is; financieel kapitaal dient te worden ingezet voor grootschalige investeringen in het algemeen welzijn, het vergroenen van de economie en dergelijke. Dit leidt tot een distributie van welvaart en welzijn. Financieel kapitaal inzetten om meer financieel kapitaal te krijgen leidt enkel tot concentratie van rijkdom en macht.

4) Dood land, dood water. In dit stuk geeft Sassen een overzicht van verschillende vormen van grootschalige destructie zoals industriële vervuiling, verzuring van oceaanwater en loodvergiftiging. Ze noemt al deze dode stukken aardbol “holes in the tissue of the biosphere”. In detail worden verschillende dode stukken aarde en oceaan beschreven. De meest bizarre vind ik Mountaintop Removal Mining. Ik had er nog nooit van gehoord, maar het ziet er zo uit:

Al met al is het een gruwelijk overzicht. Sassen vat samen:

“Too many citizens and too much of the biosphere is used and abused without regard to their health or prosperity.”

Een schuldige aanwijzen is lastig. Sassen stelt dat de onderdrukker vandaag de dag een complex systeem is dat personen, netwerken en machines combineert zonder echt een centrum te hebben. Deze complexiteit maakt het moeilijk iemand verantwoordelijk te houden. Sassen hekelt voornamelijk de focus van onze instituten op het dienen van ‘corporate economic growth’. Dit is volgens haar de logica die vanaf 1980 geldt. In toenemende mate hebben grote bedrijven zich, met de hulp van nationale overheden en andere internationale instituten als het IMF, de Wereldbank en de WTO, kunnen ontworstelen aan het lokale publieke belang om zich puur vervolgens puur te focussen op winst. Tijdens het Keynisianisme was er sprake van incorporation, vanaf 1980 van expulsion. Sassen concludeert met een interessante vraag en een sterke oproep:

“What are the spaces of the expelled? They are invisible to the standard measures of our modern states and economies. But they should be made conceptually visible. When dynamics of expulsion proliferate, whether in the shape of the shrunken economy of Greece, the predatory elites of Angola, or the growth of the long-term unemployed or the incarcerated in for-profit prisons in the United States, the space of the expelled expands and becomes increasingly differentiated. It is not simply a dark hole. It is present. Also the spaces of the expelled need to be conceptualized. I make a similar argument about the proliferation of stretches of dead land and dead water due to toxic modes of development. These are also present. Thus, in a conceptual move aimed at making dead land present, I argue it should be conceived of as an informal jurisdiction. More generally, the spaces of the expelled cry out for our conceptual recognition. They are many, they are growing, and they are diversifying. They are conceptually subterranean conditions that need to be brought aboveground. They are, potentially, the new spaces for making – making local economies, new histories, and new modes of membership.”

Een prachtige quote om dit sterke boek mee af te sluiten.

28 jan 2014 Martijn Jeroen van der Linden Economie, Filosofie

Een opmerkelijk gesprek over geldschepping, rente en derivaten

Onlangs werd ik via internet door een directievoorzitter van een regionale Rabobank benaderd. Vorige week had ik een tof gesprek met hem over de financieel-economische crisis. Zijn oplossingen zullen u verbazen. Hij stelde dat het eigenlijk heel simpel is en ik ben het grotendeels met hem eens. Slechts drie zaken dienen er volgens hem te veranderen, te weten:

1) Plaats geldschepping onder publiek bestuur. Geldschepping door private partijen – zoals nu het geval is – heeft ook in het verleden altijd geleid tot problemen.

2) Vervang rente door een bescheiden vaste vergoeding of winst- en verliesdeling.

3) Sta handel in derivaten alleen toe voor degenen die het onderliggende (financiële) product ook echt bezitten. Dus een boer die het risico van misoogst wil afdekken met een derivaat is prima, een handelaar die alleen wil profiteren van koersschommelingen niet.

Al deze ideeën zijn niet nieuw. Hieronder drie prachtige quotes die dit laten dit zien. De eerste is van Thomas Jefferson (1743 – 1826), de derde president van de V.S., en gaat over geldschepping:

“If the American people ever allow private banks to control issue of their currency, first by inflation, then by deflation, the banks and the corporations will grow up around them, will deprive the people of all property until their children wake up homeless on the continent their fathers conquered. The issuing power should be taken from the banks and restored to the people, to whom it properly belongs.”.

Ten tweede een quote van de Italiaanse filosoof en theoloog Thomas van Aquino (1225 – 1274) over rente. Hij stelde:

“Rente vragen voor geleend geld is onrechtvaardig, omdat daarmee iets wordt verkocht dat niet bestaat, en dit leidt zonder twijfel tot ongelijkheid, hetgeen in strijd is met gerechtigheid. Geld is bedoeld om als ruilmiddel te dienen. Daarom is het onwettig om geld te vragen voor het gebruik van geleend geld, dat bekend staat als rente.”

Tenslotte een ijzersterke quote van ’s werelds bekendste en succesvolste investeerder Warren Buffet. Hij waarschuwde in het jaarverslag van zijn bedrijf Berkshire Hathaway’s in 2002 al voor de gevaren van derivaten:

“Charlie and I are of one mind in how we feel about derivatives and the trading activities that go with them: We view them as time bombs, both for the parties that deal in them and the economic system….. The derivatives genie is now well out of the bottle, and these instruments will almost certainly multiply in variety and number until some event makes their toxicity clear…. Central banks and governments have so far found no effective way to control, or even monitor, the risks posed by these contracts….. In our view, however, derivatives are financial weapons of mass destruction, carrying dangers that, while now latent, are potentially lethal.”

Kortom, ons denken over en onze houding ten opzichte van geld veranderen voortdurend. Ook nu weer. Anno 2014 zien volgens mij steeds meer mensen in dat geld ons gezamenlijk ruilmiddel is waarmee we economie bedrijven en dat geld dus geen doel op zich is. Ook weten wij inmiddels best wel dat het neoliberale denken ons de afgelopen decennia op een verkeerd spoor heeft gezet en dat radicale verandering nodig is om dit te herstellen. Het gesprek met de directievoorzitter van de Rabobank heeft mij laten zien dat dit kan. We kunnen veranderen zowel individueel als collectief. Gelukkig maar!

16 jan 2014 Martijn Jeroen van der Linden Economie

Could These 3 Simple Changes to Banking Fix the Economy?

Dit is de nieuwste video van de Britse campagne- en onderzoeksorganisatie Positive Money. Het is een korte en bondige uitleg van hun voorstellen voor monetaire hervorming. Met eenvoudige beelden wordt uitgelegd hoe geld en bankieren gedemocratiseerd kunnen worden.

Het is mijn inziens belangrijk te beseffen dat geld een afspraak is en dat wij vrij zijn nieuwe afspraken omtrent geld en geldcreatie te maken. Het geldsysteem is geen natuurwet of goddelijke gift, maar door mensen bedacht. Nu het duidelijk is dat het geldsysteem beter kan worden ingericht, is het de hoogste tijd om dit te doen lijkt mij. Waar wachten we eigenlijk nog op?

29 dec 201315 jan 2014 Martijn Jeroen van der Linden Economie, Filosofie

Ongelijkheid

Het paper Inequality, the Great Recession, and a Stagnant Recovery is een sterke bijdrage aan het debat over de crisis. Het is geschreven door Barry Z. Cynamon and Steven M. Fazzari en onlangs (november 2013) gepubliceerd. In dit paper wordt de link tussen uitgaven van huishoudens, consumentschulden en stijgende ongelijkheid van 1980 tot heden in de V.S. onderzocht.

De schrijvers concluderen dat groeiende ongelijkheid een centrale rol heeft gespeeld in de macro-economische dynamiek gedurende deze periode. Stijgende ongelijkheid is volgens hen een belangrijke factor in het verklaren van de toename van consumptie en groei van de schulden bij de middenklasse. Belangrijk is de les dat ongelijkheid meer is dan een sociaal rechtvaardigheidsvraagstuk. Stijgende ongelijkheid kan zelfs leiden tot recessies en zorgt er nu voor dat het economisch herstel niet op gang komt. Wederom wordt duidelijk dat een andere koers nodig is om uit de crisis te komen….

17 dec 2013 Martijn Jeroen van der Linden Economie

De Schuldvraag

Zojuist is deel I van de Schuldvraag (TROS Radar) online gekomen. Uiteraard heb ik meteen gekeken. De uitleg van het huidige geldsysteem is goed. Het proces van geldcreatie, de belangrijkste oorzaak van de kredietcrisis, wordt met heldere animaties omschreven. De oplossingen gaan wat mij betreft niet ver genoeg. Hierover dient een maatschappelijk debat gevoerd te worden. Gevolgd door een democratisch besluit. De grote vraag is waarom commerciële banken verantwoordelijk zijn voor de geldhoeveelheid in Nederland? Is het niet Ons Geld? En is het niet uiterst vreemd dat de geldhoeveelheid afhangt van het eigen vermogen van banken?

Volgens mij dienen we op zoek te gaan naar een minder imperfect geldsysteem. Een systeem waar geldschepping is genationaliseerd lijkt democratischer. Dit debat dient gevoerd te worden. De grote verdienste van Radar is dat zij het bizarre huidige geldsysteem 5 jaar na de crisis helder hebben uitgelegd. De afgelopen 2 jaar heb ik geregeld geblogd over (het mainstreamen van) geldcreatie. Dat lijkt nu te gebeuren. Bedankt dus Radar!

16 dec 2013 Martijn Jeroen van der Linden Economie

Voorbij de Bitcoin, naar een duurzame digitale munt

Je kunt nauwelijks nog een blog of website openen, of het gaat over de Bitcoin. Blijkbaar zien nogal wat mensen in Bitcoins het betaalmiddel van de toekomst. Technologisch gezien is dit misschien waar, economisch gezien zeker niet. Deze digitale munt lost namelijk geen enkel reëel economisch, sociaal of ecologisch probleem op. Het is eerder de digitale variant van het speculatieve geld waar we juist vanaf zouden moeten willen.

De Bitcoin heeft het afgelopen jaar snel aan bekendheid gewonnen, vooral door de sterke prijsstijgingen en heftige prijsfluctuaties. Dat zegt eigenlijk alles. Bitcoins zijn beleggingsproducten en geen ruilmiddelen. Volatiliteit is namelijk slecht voor elke ruilmiddel, maar maakt beleggingsproducten juist aantrekkelijk voor speculatie. Er zijn nog maar weinig Bitcoin bezitters die de digitale munt momenteel gebruiken om pizza’s te kopen of rekeningen mee te betalen. Zij gebruiken de munt om winst te maken uit prijsschommelingen

Naast het niet voldoen aan de functie van ruilmiddel faalt de Bitcoin ook op de twee andere klassieke functies van geld: rekeneenheid en oppotmiddel. Volatiliteit maakt het lastig om in Bitcoins te rekenen. Een pizza kost de ene dag 1 Bitcoin en de volgende 2. Het gebrek aan dekking door een centrale bank en de overheid maakt het daarnaast een gevaarlijke vermogenstitel. Niemand zal heel zijn vermogen in Bitcoins stoppen. Kortom, Bitcoins lijken meer op beleggingsproducten als goud dan op valuta’s die een wettig betaalmiddel zijn zoals de euro of de dollar of andere complementaire geldsystemen die bedoeld zijn om reële problemen op te lossen.

Wat Bitcoins wel interessant maakt is de revolutionaire peer-to-peer technologie die gebruikt wordt. Deze technologie kan, indien anders toegepast, banken en de manier waarop we met geld omgaan transformeren. De Bitcoin-technologie maakt namelijk betalingen zonder tussenkomst van banken mogelijk waardoor de transactiekosten dalen naar nagenoeg nul.

Ondanks dat Bitcoins dus geen echt probleem oplossen, is het goed dat wet- en regelgevers Bitcoin-achtige experimenten toestaan. Zonder dit soort experimenten is verandering van het geldsysteem namelijk onmogelijk. Steeds meer mensen zijn de afgelopen jaren de mogelijkheid tot ‘eigen geld’ gaan onderzoeken. Er zijn wereldwijd inmiddels duizenden complementaire geldsystemen die gebruik maken van een munt naast het wettig betaalmiddel. Deze munten zijn in tegenstelling tot de Bitcoin doorgaans bedoeld om specifieke sociale, ecologische en economische problemen op te lossen. Zij worden vooral gebruikt om lokale economieën te ondersteunen. De bitcoin peer-to-peer betaaltechnologie kan bijdragen aan het succes van deze initiatieven.

Het is belangrijk om te beseffen dat uiteindelijk de enige munt die echt telt de munt is waarmee belasting wordt betaald. Zolang de Bitcoin en andere complementaire geldsystemen geen wettig betaalmiddel zijn, blijven zij dus marginaal. Speculanten gokken er momenteel op dat de Amerikaanse Senaat de bitcoin als wettelijk betaalmiddel toestaat in de VS. Indien dat gebeurt, zal de prijs exploderen. De Chinese centrale bank heeft echter banken en andere instellingen al verboden om de bitcoin te accepteren als betaalmiddel. De bitcoinkoers daalde daarop onmiddellijk.

Als de Bitcoin niet wordt erkend door overheden zal hij spoedig worden verdrongen door munten die zijn ingebed in de democratie en reële economische activiteit ondersteunen. Een voorbeeld is de succesvolle Brixton Pound, die door de gemeente wel wordt erkend en waarmee lokale belastingen kunnen worden betaald. Democratisch kan worden besloten alternatieve valuta als wettig betaalmiddel te accepteren. Betaalmiddelen die geheel onafhankelijk van de staat (of gemeente en provincie) bestaan zullen altijd marginaal blijven

Bitcoins laten zien dat geld een afspraak tussen mensen is. En er zullen ongetwijfeld betere afspraken dan de Bitcoin komen. We staan pas aan het begin van een revolutie op het gebied van geld en het wordt een revolutie die van zich laat horen. Reken maar.

Artikel geschreven met Peter van Vliet. Vorige week reeds gepubliceerd op duurzaamnieuws.nl