Onlangs ging ik met Paul Buitink in gesprek over de digitalisering van geld bij café Weltschmerz. We bespreken onder andere diverse publieke en private oplossingen.
Financieel analfabetisme
Gisteren was ik te gast bij het KennisCafe in de Balie waar ik in gesprek ben gegaan met Jan Luiten van Zanden (hoogleraar economische en sociale geschiedenis) en Nicole Jonker (onderzoeker bij DNB) over geld. Aan het eind van de avond trok gespreksleider Martijn van Calmthout de harde conclusie dat we met z’n allen financieel ongeletterd zijn. Dit klopt. Er zijn diverse onderzoeken die bevestigen dat we op grote schaal niet weten hoe het huidige geldsysteem werkt. Twee voorbeelden. Een onderzoek van het Cobden Centre getiteld Public Attitudes to Banking (2010) laat zien dat de de meerderheid van de Britten denkt dat geld gecreëerd wordt door de centrale bank of de overheid. En ongeveer 60% denkt dat het enige wat banken doen is geld ophalen bij spaarders en om dit geld vervolgens uit te lenen. Banken bemiddelen volgens de meerderheid tussen spaarders en leners. In de praktijk werken commerciële banken echter precies andersom: leningen creëren geld. Commerciële banken zijn geldscheppende instellingen. Economen van de ING stellen in hun recente publicatie De Geldscheppingsparadox (2014):
“In werkelijkheid leidt het verstrekken van een lening door een bank tot het ontstaan van een deposito.”
En de Bank of England stelde eerder dit jaar:
“Whenever a bank makes a loan, it simultaneously creates a matching deposit in the borrower’s bank account, thereby creating new money.”
Op een of andere manier denken we dus massaal precies het tegenovergestelde. Niet alleen gewone mensen begrijpen weinig van geldcreatie en de rol van banken, maar – tot overmaat van ramp – snappen ook politici weinig van de werking van geld. Een recente Dods poll laat zien dat slechts 12% van de Britse parlementsleden weet dat bankleningen nieuw geld creëren. 71% denkt dat de overheid al het geld schept.
Kortom, zeven jaar na het uitbreken van de kredietcrisis is er verrekte weinig veranderd, zowel qua kennis als qua inrichting van het systeem. Het is pijnlijk om te beseffen dat de meerderheid van onze democratisch gekozen volksvertegenwoordigers niet weet hoe het monetair systeem werkt en daardoor niet in staat is de sterk geconcentreerde financiële macht te breken. Het lijkt dus de hoogste tijd om te gaan studeren en vervolgens te debatteren over en te experimenten met andere oplossingen en geldsystemen. Indien we dit niet doen, zullen we nooit weten wat het meest optimale (ofwel het minst riskante) monetaire systeem is en blijven we gevangen in een systeem waarin ruim 95% van het geld gecreëerd wordt door commerciële banken als schuld (met rente), het falen van deze private banken leidt tot overheidsingrijpen en macht sterk geconcentreerd is. Indien we een markteconomie willen hebben, dan zullen privaat en publiek van elkaar gescheiden moeten worden. Er zijn diverse voorstellen (zoals Sovereign Money) die momenteel door bestaande machten buiten het politiek en maatschappelijk debat worden gehouden. Dit is een democratisch tekort. In een democratie hoort zo nu en dan een democratisch besluit genomen te worden wat voor soort geldsysteem en wat voor soorten geld we willen hebben – zeker indien het systeem faalt zoals nu. Financiële geletterdheid is echter een vereiste voor zo’n democratisch besluit.
Huidige geldsysteem dient maatschappelijk belang niet
Afgelopen dinsdag werd ik geïnterviewd door Paul Buitink van debitcoin.org. Goed gesprek over de voor- en nadelen van verschillende geldsystemen.
Het belangrijkst is mijn inziens dat het maatschappelijk en politiek debat wordt verbreed van praten over wat we met het bestaande geld doen naar praten wat voor soort monetair systeem en welke soorten geld we willen hebben. Internet en technologie bieden ongekende mogelijkheden om geld (onze onderlinge relaties) anders in te richten. Paul organiseert op 20 september 2014 een conferentie die het debat over geldsystemen wil aanwakkeren: Geld voor de Toekomst.
Afgelopen week zijn er ook twee goede stukken gepubliceerd over monetaire hervorming:
1) Creating a Sovereign Monetary System. Een heldere uitleg geschreven door Ben Dyson, Andrew Jackson en Graham Hodgson van Positive Money
2) The Sovereign Money Initiative in Switzerland. De sterkste samenvatting van monetaire hervorming die ik tot op heden ben tegengekomen. Geschreven door Mark Joób, een Hongaarse professor die ook werkzaam is in St. Gallen en lid is van de Zwitserse vereniging voor Monetäre Modernisierung (MoMo). In Zwitserland is MoMo bezig een referendum over het geldsysteem te organiseren.
Could These 3 Simple Changes to Banking Fix the Economy?
Dit is de nieuwste video van de Britse campagne- en onderzoeksorganisatie Positive Money. Het is een korte en bondige uitleg van hun voorstellen voor monetaire hervorming. Met eenvoudige beelden wordt uitgelegd hoe geld en bankieren gedemocratiseerd kunnen worden.
Het is mijn inziens belangrijk te beseffen dat geld een afspraak is en dat wij vrij zijn nieuwe afspraken omtrent geld en geldcreatie te maken. Het geldsysteem is geen natuurwet of goddelijke gift, maar door mensen bedacht. Nu het duidelijk is dat het geldsysteem beter kan worden ingericht, is het de hoogste tijd om dit te doen lijkt mij. Waar wachten we eigenlijk nog op?
Changing the way money is created to serve society
More and more people around the globe realize that many of the social, ecological and economic problems we’re facing today are connected to money and in particular to money creation. The International Movement for Monetary Reform is a coalition of national not-for-profit campaign and research organisations aiming to change the way money is created.
An important first step in this process is to understand the current money system. Most of us learn that only the government can create money. This is not true. Nowadays in most developed countries the vast majority (around 95%) of money is created by private commercial banks when they give someone a loan through a simple accounting procedure. The money these private banks create isn’t the paper money you keep in your wallet. It’s the electronic money that flashes up when you check your balance at an ATM. It’s just numbers in a computer system. Since almost all money is currently based on debt and has to be borrowed from private banks, to get more money into the economy, we have to increase the amount of debt. Money creation is debt creation.
The International Movement for Monetary Reform believes that taking the power to create money away from private banks could give us a more stable, social and sustainable economy. Our proposals explain how we can fix the design flaw at the heart of the financial system. We propose returning the power to create money to the state and allowing the quantity and direction of new debt-free money to be determined democratically. Today the creation and allocation of money into the economy is completely undemocratic, as commercial banks determine the direction and amount of new money in the economy. Rather than leaving these decisions in the hands of the private banks it should be in the hands of a body with transparency, oversight and accountability. We invite you to join our movement to democratise money and banking so that it works for society and not against it.
Martijn Jeroen van der Linden, member of board Foundation Ons Geld (part of the Movement for International Reform). Last month I wrote this article for ANPED’s newsletter The Switch.
Can civilisation survive really existing capitalism?
This is a great talk by Noam Chomsky. At the age of 84 his statements are still radical, clear and justified. Our current system is not a democracy, but a plutocracy. Market fundamentalism, too big too fail and the threat of an environmental crash do still exist. We didn’t change the system and didn’t solve the main problems. It’s a privilege to listen to this wise man. His knowledge and his wisdom are rare. It’s a must see for anyone who wants to learn. Much better than TV.
IJsland als voorbeeld
Onlangs schreef ik blogs over de Pots and Pans Revolution en Full Reserve Banking. Nu komen deze samen. IJsland is wat mij betreft het voorbeeld hoe politiek en financieel wanbeleid aangepakt dient te worden. Na de financiële ineenstorting in 2008 heeft het land onder andere een nieuwe grondwet geschreven, is corruptie aangepakt, zijn hebzuchtige bankiers berecht en is macht gedecentraliseerd. En IJslanders gaan gewoon door met het democratiseren van hun land. De volgende stap is het verbeteren van de geldcreatie. Een paar dagen geleden is er in het Althing, het IJslandse parlement, een motie aangenomen om Full Reserve Banking te onderzoeken. Deze luidt:
“Althing concludes that the minister of finance will form a committee of specialists to research how the separation of money creation and loan function of the banking system can be achieved by limiting banks’ ability to create new deposits through lending.”
Verschillende internationale monetaire specialisten, zoals Stephen Zarlenga, Richard Werner en Ben Dyson, hebben een positief advies uitgebracht. Alle 12 adviezen zijn online te lezen. Alleen de Centrale Bank en de Financial Service Association hebben een negatief advies uitgebracht…. Deze machtsinstituten beschermen het bestaande systeem en zijn niet op zoek naar een beter systeem. In Nederland is dit niet anders. De DNB streeft naar stabiliteit van het bestaande financiële systeem en daarom verandert er nauwelijks iets. Pas indien burgers zich er tegenaan gaan bemoeien – zoals het hoort in een democratie – zal er een beter duurzamer financieel systeem komen. IJslanders zijn wat dat betreft verder dan Nederlanders. Wij slapen nog en denken dat anderen de problemen gaan oplossen. Dit is de reden waarom de crisis in Nederland – en de rest van Europa – doorettert. Machtsvraagstukken en structurele veranderingen worden vermeden. Fundamentele vraagstukken worden niet eens besproken. Angst en politieke correctheid heersen. IJsland laat zien dat het anders kan. Dat is klasse.
Voor meer info over deze IJslandse motie, zie de website van Positive Money.
Regeerakkoord getuigt van intellectuele luiheid en lafheid
Vanmorgen heb ik het regeerakkoord doorgebladerd en gisteren heb ik 97% Owned bekeken. Wat ’n verschil. De documentaire 97% Owned is een sterke analyse waarin wordt aangetoond dat democratische controle over de geldcreatie en allocatie noodzakelijk is om de financiële, ecologische en sociale crisis op te lossen. Zonder verandering, blijven we doormodderen, blijft geld van mensen naar banken en hun aandeelhouders stromen en blijven we geld creëren voor onduurzame productie. Het kan gelukkig anders. Het is mogelijk geldcreatie en bankieren te scheiden. Democratisch kan worden besloten hoeveel nieuw geld er voor welke productiesectoren komt.
Vreemd genoeg bespreken politici en zelfs zogenaamde topeconomen dit nauwelijks. Ik zie hen vaak publiekelijk falen als zij praten over het geldsysteem en de economie. Hun oude kennis voldoet niet langer. Zij begrijpen niet waar geld vandaan komt. En omdat zij dit niet begrijpen, verkondigen zij voortdurend onwaarheden. Het logische gevolg is dat bijna geen enkele Nederlander snapt hoe het geldsysteem werkt. Weet u dat 95-98% van het geld in westerse landen tegenwoordig digitaal is en dat dit geld door banken uit het niets gecreëerd is?
Zolang zo velen niet weten hoe digitale geldcreatie werkt, kunnen wij de crises niet oplossen. In het regeerakkoord komen de woorden geldcreatie en geldschepping zelfs helemaal niet voor. Dit getuigt van intellectuele luiheid en lafheid van onze democratisch gekozen politici. Geldcreatie wordt totaal genegeerd, terwijl dit onderwerp begin 21ste eeuw het belangrijkste economische, sociale en politiek vraagstuk is. Wie regeert over ons geld: de democratie of commerciële banken?
De menselijke drang naar ‘meer’
Vorige week stuurde ik alle leden van de Dutch Sustainable Growth Coalition een brief. Gisteren werd ik door een meneer van VNO-NCW gebeld die reageerde namens de DSGC. Hij vertelde mij dat meerdere CEO’s mijn brief over duurzame economische groei met interesse hebben gelezen en met elkaar over de inhoud hebben gesproken. Telefonisch hebben wij enkele dilemma’s besproken. Met name het transitiepad en de menselijke drang naar ‘meer’ zijn lastige punten. Anders gezegd, waar moeten wij beginnen? En wil de mens altijd meer?
Van gedachten wisselen over deze onderwerpen is belangrijk, omdat wij een nieuw economisch paradigma dienen te realiseren en het steeds duidelijk wordt dat het een bedrieglijk is te stellen dat ieder mens altijd meer kan krijgen op een aarde met beperkte hulpbronnen, met beperkte vierkante meters en beperkte natuurlijke regeneratiesnelheden. In mijn ogen falen democratieën op nationaal niveau momenteel, omdat politici geen ideeën kunnen opperen die mensen welvaart kosten. Zij die stellen dat er grenzen zijn worden simpelweg niet gekozen, omdat niemand deze waarheid wil horen. Het lijkt onmogelijk zowel de lange termijn van de mensheid, het algemeen belang, te beschermen als de eigen herverkiezing, het eigenbelang, te verdedigen binnen de huidige democratie en het huidige economisch paradigma.
Niet alleen politici, maar ook ik, de hedge fund manager met een bonus van 100 miljoen dollar, de advocaat met een uurloon van 1000 pond en de CEO met een inkomen van 1.000.000 euro, allemaal zijn wij gevangenen door de heersende kapitalistische geldlogica van ‘meer’. Wij moeten allemaal onmogelijke keuzes maken. CEO’s dienen een afweging te maken tussen het korte termijn voortbestaan van het bedrijf en de lange termijn van de mensheid. Bedrijven die op korte termijn niet winstgevend zijn, gaan immers failliet. De toekomst van het mensheid is daarentegen niet in geld uit te drukken en daarom moeten CEO’s blijven acteren alsof de toekomst van hun kleinkinderen waardeloos is. Ergens moeten wij de moed hebben te breken met het huidige economisch systeem. Ergens dienen wij grenzen te stellen. Ooit moeten wij kiezen voor de lange termijn en het algemeen belang. Dit realiseren steeds meer mensen zich.
Voorlopig kiezen CEO’s en politici echter voor korte termijn winsten: winstmaximalisatie en economische groei. Ik heb geregeld het gevoel in een theater te leven waar eenieder zijn rol speelt en het systeem het script schrijft. Economische berekeningen als Return on Investment en Net Present Value waarderen vandaag structureel boven morgen en iedereen zit gevangen in deze onlogica. Op lange termijn is dit echter onmogelijk. De korte termijn kan immers niet eeuwig zwaarder tellen dan de lange termijn. Dat is eenvoudig te begrijpen, maar omdat iedereen mee moet blijven spelen dreigt een tragedy of the commons op wereldschaal.
Het zullen individuen moeten zijn die het roer omgooien, die nieuwe wegen bewandelen, ander economische modellen implementeren, duurzamere levensstijlen ontwikkelen en ‘meer’ herdefiniëren. Ieder mens – en dus ook CEO’s en politici – kan het goede voorbeeld geven door zelf te gaan streven naar bijvoorbeeld meer wijsheid, meer vrije tijd, meer vriendschappen en meer geluk. Be the change you want to see in this world. Het kan anders.
Dollars en democratie
Over iets meer dan twee maanden, op 6 november 2012 om precies te zijn, gaan de Amerikanen weer naar de stembus. Zoals altijd spelen dollars een grote rol in de verkiezingsstrijd. Sterker nog, door het grotendeels opheffen van beperkingen om geld in te zamelen voor campagnes zal er dit jaar naar verwachting zes keer meer geld worden uitgegeven dan in 2008. Wall Street, grote oliebedrijven, miljardairs en vakbonden dragen allemaal hun steentje bij. Bovenstaande Fault Line documentaire met de titel Conventions 2012: The Price of the Party laat zien hoe nauw de Amerikaanse politiek en het Amerikaanse bedrijfsleven met elkaar verbonden zijn. Beide partijen laten zich leiden door het geld.
Anderzijds wordt de roep om radicale verandering ook in de V.S. steeds groter. In The Story of Citizens United v. FEC (onderstaand filmpje) wordt gesteld dat 85% van de Amerikanen vindt dat het bedrijfsleven een te grote invloed heeft op de democratie. Tevens wordt een alternatieve route getoond. Vooralsnog lijken dollars het echter nog te winnen van de democratie. De grote vraag is wanneer deze vicieuze cirkel van steeds meer dollars wordt doorbroken en werkelijke verandering wordt gerealiseerd. Het moet (en kan) anders. Be part of it. Check de filmpjes.
Martijn Jeroen van der Linden 