Martijn Jeroen van der Linden Kunst

Roel’s zelfportretten

thepaintermexico-80x80cmcm

Een blog schrijven over de kunst van mijn broertje Roel. Lastig vind ik het. Ik ken zijn werk en zijn denken goed, wellicht te goed. Momenteel heeft hij een solo expositie in de Kers Gallery in Amsterdam en over 3 weken vertrekt hij naar Praag voor een vervolgopleiding. De afgelopen vier jaar hebben Roel en ik vlakbij elkaar gewoond, geregeld hebben wij samengewerkt, vaak samen gegeten en ontelbare uren gediscussieerd over vele facetten van het bestaan. De betekenis van kunst in het algemeen, van zijn kunst in het bijzonder, de gang van zaken in de kunstwereld, het verkopen van kunst en ‘hoe verder?’ waren vaak terugkerende onderwerpen.

Jaren achter elkaar heeft hij zichzelf geschilderd. Een narcistisch trekje? De ultieme vorm van zelfonderzoek? Of een verslaving? Dag in dag uit naar jezelf kijken, jezelf weergeven, jezelf afvragen ‘wie en wat ben ik?’, altijd maar blijven zoeken naar nieuwe manieren om deze vraag te beantwoorden en het antwoord op een doek te krijgen. Jezelf steeds verder verdiepen in de geschiedenis van schilderkunst, de werken van andere schilders, zodat je langzaam zelf opgaat in deze schilderkunst. Honderden, zo niet duizenden zelfportretten heeft Roel inmiddels gemaakt. Verschillende formaten, stijlen, sferen, technieken, composities, materialen, verwijzingen, etc.  Zijn werk is direct. Hij schildert de schilder en ontwijkt daarmee de lastige vraag ‘is niet ieder kunstwerk een soort portret van de kunstenaar?’ Een zelfportret beantwoordt deze vraag direct.

Met verbazing en een bepaalde vorm van respect ben ik de afgelopen jaren getuige geweest van zijn groeiende oeuvre. Verbaasd door zijn energie – soms kan ik bijna niet geloven dat hij schilderen echt zo interessant vind; verbaasd over de oneindige creatitiet die er schijnt te zijn – in hem, maar ik denk in ons allemaal; verbaasd ook over het proces na het schilderen – hoe moeilijk het is om kunst te verkopen. Over dit laatste probleem, het aan de man brengen van kunst, hebben we vaak gesproken. Wat is een goede strategie? Waar vind je verzamelaars en kunstkenners? Moet de prijs naar beneden? Of juist omhoog? Is een korting bij meerdere aankopen verstandig of juist niet? Is directe verkoop aan verzamelaars beter? Of toch via een galerie? Voor de expositie in de Kers Gallery hebben we een nieuw verkoopsysteem bedacht. Op drie manieren kan er worden geboden:

20140823_201439_resized

Iemand heeft inmiddels al een transport naar Praag geboden in ruil voor een zelfportret. Iemand anders een muur op een kunstbeurs.

Wat ons ook vaak heeft verbaasd is het feit dat kunst zo vaak wordt afgezonderd van het echte leven en dat de kunstwereld eigenlijk helemaal niet creatief is als het gaat om kunst in de wereld zetten. In de beschermde omgeving van een galerie of een museum hangen de mooiste kunstwerken, maar ons dagelijks bestaan, het echte leven, lijkt in toenemende mate gedomineerd te worden door efficiency, financiele rekensommen, rationele levensvisies, standaardisatie, IKEA kasten en H&M kleding. Kunst lijkt compleet afgezonderd van ons leven te zijn. Deze quote van de Franse filosoof Foucault past bij deze verbazing:

“What strikes me is the fact that in our society, art has become something which is related only to objects and not to individuals, or to life. That art is something which is specialized or which is done by experts who are artists. But couldn’t everyone’s life become a work of art? Why should the lamp or the house be an art object, but not our life?”

Ik hoop dat Roel in Praag zijn kunst meer in het dagelijks leven, in zijn dagelijks leven, in het Praagse dagelijkse leven, weet te krijgen. Dat zal niet makkelijk zijn, maar een poging is de moeite waard. Mocht u nog naar de Kers Gallery willen gaan dan kan dat tot 7 september 2014 (Don | 14.00 -1700 Vrij & Za | 10.00 -17.00).

zelfportret-20121

Martijn Jeroen van der Linden Filosofie

Panopticon

Panopticon is een documentaire van Peter Vlemmix over privacy. Hij laat zien hoe nieuwe technologieën onze privacy aantasten en dat wij daar vaak vrijwillig aan meewerken. De term Panopticon vind ik interessant. Panopticon komt van de filosoof Jeremy Bentham (1748-1832). Hij gebruikte de term voor een ronde gevangenis met een wachttoren in het midden.

Gevangenen worden in een Panopticon overheerst door ze constant het gevoel te geven dat ze bekeken en gecontroleerd worden, zonder dat ze zelf doorhebben of ze ook werkelijk bekeken en gecontroleerd worden. Ze weten niet of de bewaker werkelijk naar hen kijkt. De disciplinerende macht is dus constant aanwezig, maar onzichtbaar. Dit machtsprincipe werd en wordt nog steeds op veel plekken op verschillende manieren toegepast.

Michel Foucault (1926-1984) gebruikte de term panoptisme om aan te duiden dat het subject tot het principe van zijn eigen onderwerping wordt. Discipline, bewaking, inperking en training zijn volgens Foucault tegenwoordig de meest succesvolle vormen van machtsuitoefening. Niet geweld maar beïnvloeding van het innerlijk leven van het subject staat dus centraal.

Vlemmix wil ons attenderen op de afname van onze privacy en de gevolgen. Net als Foucault laat hij zien dat we gedisciplineerde subjecten zijn, maar dat dit niet betekent dat wij geheel onvrij zijn. Door ons te verdiepen in onze privacy kunnen we weten hoe we bestuurd worden en zeggen dat wij niet willen worden bestuurd zoals we nu worden bestuurd. Wij mogen – en moeten – bestaande concepten en machten ter discussie blijven stellen en aanpassen om vrijheid te behouden. In de documentaire wordt helder dat Nederlanders heel anders tegenover privacy staan dan Duitsers. Wij zijn wat laks volgens Vemmix. Het Duitse verleden houdt Duitsers scherp op aantasting van hun privacy. Of overdrijven zij?  Ik weet het niet. Oordeel zelf. Bekijk Panopticon.

Martijn Jeroen van der Linden Filosofie, Kunst

De kunst overwint

Gisteren schreef ik een blog waarin ik mijzelf afvroeg of de hedendaagse kunst verdwijnt indien het geloof in de markt en het geld sterft. Ik denk van niet. De kunst zal zich revancheren en in het tijdperk na het marktimperialisme in het dagelijks leven worden geïntegreerd. Indien de kunst de ketens van het geld van zichzelf af weet te werpen zal zij bloeien als nooit te voren en op veel meer plaatsen opduiken. Deze quote van Michel Foucault uit een interview met Paul Rabinov (1984) beschrijft waar de kansen liggen:

“Wat mij opvalt, is dat kunst in onze samenleving iets geworden is wat met voorwerpen te maken heeft, en niet met mensen of met het leven. Kunst is een specialiteit van experts die men kunstenaars noemt. Maar waarom zou niet iedereen een kunstwerk van zijn leven kunnen maken? Waarom is die lamp, dit huis wel een kunstwerk en mijn leven niet?”

Laten we onze inspiratie vinden in Foucault en van onze levens kunstwerken maken. Laten we de grauwe tijd van kille cijfers, business cases, cash flows en renteverplichtingen achter ons laten. Laten we deze kans omarmen. Laten we kunst toepassen op onze levens. In Essais (1580) schrijft Michel de Montaigne;

“Mon métier et mon art c’est vivre.”

Ofwel, leven is mijn ambacht en mijn kunst. Wat een magnifieke les. Bedankt Michel.

Martijn Jeroen van der Linden Filosofie, Kunst

De Nederlandse televisie

The Chomsky-Foucault debate vond in 1971 plaats. Waar? In Nederland. Op de Nederlandse televisie werd het uitgezonden. Het is een debat waarin de kunst van het spreken wordt beoefend. Beide heren betogen vanuit een verschillende gezichtspunt over de menselijke natuur. Ik raad het iedereen aan om te kijken. Deze blog wil ik echter niet aan de inhoud van dit debat wijden, maar aan het verschil tussen televisie nu en in 1971. Naar mijn mening komt de hedendaagse televisie niet in de buurt van dit niveau; het lijkt erop dat ons intellectuele vermogen de afgelopen 41 jaar is gedaald. Het is alsof wij minder slim, minder wijs, minder intelligent zijn geworden. Met pijn en moeite kan ik Chomsky en Foucault volgen… En dit is niet vreemd als ik er even over nadenk. Anno 2012 worden ons non-stop programma’s als de DWDD, Pauw&Witteman, Shownieuws en RTL Boulevard voorgeschoteld. Allemaal vluchtige programma’s waar moeilijke en complexe vraagstukken worden ontweken en korte antwoorden met eenvoudige woorden verplicht zijn. En omdat wij steeds meer uren naar dit soort televisieprogramma’s kijken, dreigt ons intellectueel vermogen nog verder te dalen. Het is een vicieuze cirkel. Het is zaak deze cirkel om te draaien, maar daarvoor moeten we de oorzaak begrijpen. Is de oorzaak vercommercialisering? Geld? Nihilisme? Of de wil van de massa? Het zou goed zijn hierover met elkaar van gedachten te wisselen. Wat denkt u?

Martijn Jeroen van der Linden Economie, Filosofie

Verstarde machtsverhoudingen

Verstarde machtsverhoudingen zijn het belangrijkste probleem in onze samenleving: zij zorgen ervoor dat de strijd om vrijheid gestaakt wordt. Dit is niets nieuws, de Oude Grieken wisten al dat overheersing periculeus is. Zo werd van 506 tot 415 voor Christus in de Atheense democratie ostracisme toegepast om overheersing te voorkomen en de strijd voort te laten gaan. Ostracisme was een stemprocedure in de volksvergadering om politieke leiders die men te machtig vond voor tien jaar te verbannen. Het werkte heel eenvoudig: je kon de naam van een politiek leider op een stuk gebroken aardewerk schrijven, indien er minimaal 6.000 stuks waren beschreven, werd de persoon voor tien jaar verbannen uit Athene. Wel behield deze persoon zijn bezittingen en burgerrechten.

Laten we eens naar macht in onze eigen tijd kijken. Onmiddelijk valt op dat vele machtsverhoudingen verstard zijn. Met name economische machtsverhoudingen veranderen nauwelijks: sinds jaar en dag heersen dezelfde bedrijven in kernsectoren als energie, bankieren, transport en voedsel. In feite zijn vele markten oligopolies – een oligopolie is situatie waarin een klein aantal producenten de markt beheerst -. Wij kennen tegenwoordig zelfs vele bedrijven die zo machtig zijn dat zij too big to fail worden genoemd. Dit alles uiterst dubieus. Een quote van William Godwin (1756- 1836) om dit te verhelderen:

“De accumulatie van bezit ondermijnt de kracht van het denken, de vonk van het genie wordt erdoor gedoofd, het merendeel van de mensen verdrinkt daardoor in miezerige zorgen. De rijke verliest zo de beste en krachtigste drijfveer.”

Te grote partijen zijn dus het probleem; zij strijden niet, maar overheersen. Wat moet er gebeuren? Michel Foucault (1926 – 1984) merkt op:

“Je verzetten tegen overheersing, dat is vrijheid.”

Eigenlijk zou iedereen der Wille zur Macht moeten laten spreken. Indien dat gebeurt, is er geen onderdrukking meer, maar zijn er nog slechts machtsverhoudingen waarin eenieder constant de mogelijk heeft te ontsnappen. Een constante strijd om vrijheid betekent constante vrijheid. Het doel is niet dat iemand de beste wordt, maar het doel is voortdurende omkering van voorsprong, zodat mensen steeds hoger komen. Het is belangrijk te beseffen is dat de strijd moet blijven voortduren en dus kan niet gericht zijn op de vernietiging van de (tegenst)ander.

In mijn ogen is het ons gezamenlijke doel om een wereldgemeenschap van vrije individuen te stichten. Overheersing mag hierin geen rol spelen, want overheersing betekent een beperking van vrijheid. Wij mogen nooit vergeten dat macht en overheersing van elkaar verschillen. Macht zal altijd bestaan; het betreft de invloed die mensen in relaties op elkaar uitoefenen. Overheersing dient echter bestreden worden. Herbert Marcuse (1898 – 1979) stelt:

“Waar het om gaat is niet zozeer, wie er heerst, maar hoe men de heersenden beïnvloedt en onder controle brengt.”  

Vele denkers uit het verleden, zoals Heraclitus, Hobbes, Nietzsche, Freud, Schopenhauer en Darwin hebben de wereld voorgesteld als een gevecht om macht, in feite bedoelden zij dat iedereen vrijheid wil bereiken. Dit kan in een wereld waar machtsverhoudingen niet verstard zijn. Er moet nog veel veranderen om dit te bereiken, maar het moet.Wij zullen ook een manier vinden om economisch te machtigen aan te pakken.

Martijn Jeroen van der Linden Economie, Filosofie

Mensen, Macht en Geld

Macht is misschien wel het grootste filosofische vraagstuk. Waarom heerst soms de ene gedachte en dan de andere? Waarom geloofden mensen eerst in Goden, toen in de ratio en geloven wij nu in de markt?

Filosoof Foucault leert ons dat je verzetten tegen overheersing vrijheid is. Zolang het financieel-economisch systeem zo velen onderdrukt en onderwaardeert, zullen wij naar verandering moeten blijven streven. Het is logisch dat dit ten koste gaat van bestaande machtsblokken. In de geest van Foucault stel ik dat mensen die strijden voor meer vrijheid de transitie naar een duurzame en solidaire economie zullen realiseren. Vrijheid is dus niet vrijblijvend, maar moet worden veroverd.

Doorgaan met het lezen van “Mensen, Macht en Geld”