Martijn Jeroen van der Linden Economie

Where does money come from?

Quite often I give talks about money creation and quite often people do not believe that banks create money out of nothing. In this video of less than two minutes two economists, Dirk Bezemer (Associate Professor, University of Groningen) and Michael Kumhof (IMF Economist), give a short and clear explanation of the process of money creation. It’s s so simple that most people can hardly believe it. The American economist John Kenneth Galbraith (1908- 2006) once famously wrote:

“The study of money, above all other fields in economics, is one in which complexity is used to disguise truth or to evade truth, not to reveal it. The process by which banks create money is so simple the mind is repelled. With something so important, a deeper mystery seems only decent.” 

In my opinion we can’t solve the economic crisis without understanding the proces of money creation. Every citizen of a democracy should be able to answer the question “Where does money come from?” If you don’t know the answer, watch this video.

Martijn Jeroen van der Linden Economie

Begrijp er iets van

Gisteren heb ik een presentatie gegeven in Amersfoort over geld, geldcreatie, banken, financiële markten en  economie. De serie bestaat uit drie avonden en heeft de titel Begrijp er iets van. Hopelijk is dat gisteren een beetje gelukt. In 1,5 uur het bestaande economisch systeem en de alternatieven is vrij veel informatie. Hierbij de sheets. Over twee weken gaan we krantenartikelen bespreken en discussiëren over de onderwerpen. De laatste avond gaat over wat je zelf kunt bijdragen aan verandering.

Voor degenen die meer willen lezen en weten over de besproken onderwerpen, kan ik drie zaken aanraden:

1) Het paper een verkenning van ons geldsysteem geschreven door Helen Toxopeus en Simone Toxopeus.

 2) De website onsgeld.nu

3) De inbreng voor de Commissie Structuur Nederlandse Banken die ik onlangs heb geschreven met Platform DSE-collega Lou Keune.

Voor gevorderden staan hier nog meer tips en links.

munnie

 

Martijn Jeroen van der Linden Economie

Geldcreatie naar de overheid en banken als solide intermediairs

Vorige week schreef ik samen met Platform DSE-collega Lou Keune een inbreng voor de Commissie Structuur Nederlandse Banken met de titel geldcreatie naar de overheid en banken als solide intermediairs. Een stabiel monetair systeem is volgens ons mogelijk, wenselijk en noodzakelijk. Sterker nog, het is een vereiste om de echte uitdagingen in deze wereld (zoals grondstofschaarste, armoede en honger) aan te pakken. Wat dient er te gebeuren?

1) Plaats geldcreatie onder publiek bestuur

2) Creëer geld zonder schuld

3) Implementeer Full Reserve Banking

4) Verander het eigenaarschap van geld

5) Ga speculatie tegen

6) Zoek de juiste balans tussen veerkracht en efficiency

7) Saneer schulden

Een geldsysteem met schuldenvrij geld is mogelijk. Momenteel kan geld alleen in omloop komen indien iemand bereid is geld te lenen. Ofwel, zonder schulden geen geld. Dit is grote systeemfout. We dienen onderscheid te maken tussen de behoefte aan krediet en de behoefte aan geld. Gelukkig is dit mogelijk en weten steeds meer mensen dit. Mocht je het nog niet weten, lees dan het document geldcreatie naar de overheid en banken als solide intermediairs. Het kan anders!

geld lenen creert geld

Martijn Jeroen van der Linden Economie

Schuld. De eerste 5000 jaar.

schuld. graeber

“Geld bezit geen essentie. Het is niet ‘echt’; en daarom is het altijd een zaak van politieke touwtrekkerij geweest en zal het dat ook altijd blijven.”

Deze qoute komt uit het boek Schuld. De eerste 5000 jaar waarover ik voor globalinfo.nl een recensie heb geschreven. Schuld. De eerste 5000 jaar  is een imposant boek van David Graeber. Imposant zowel qua omvang als inhoud. In 623 pagina’s (waarvan 101 noten en 70 bibliografie) herschrijft Graeber grote delen van de geschiedenis van schuld, geld en markten en wakkert hij een discussie aan die na de crisis is uitgebleven. Hij laat zien dat schuld al minstens 5.000 jaar onderwerp van discussie is. Sterker nog, alle grote revolutionaire bewegingen in de antieke wereld hadden hetzelfde doel voor ogen: ‘ Scheld de schulden kwijt en herverdeel het land.’ Dit boek is een aanrader voor iedereen die de wereld wil begrijpen en wil verbeteren. Hieronder een uitgebreide recensie/ samenvatting.

Doorgaan met het lezen van “Schuld. De eerste 5000 jaar.”

Martijn Jeroen van der Linden Economie

De economische wetenschap en de schuldencrisis

Eergisteren werd ik geattendeerd op deze Zweedse documentaire (met Engelse ondertiteling) over de economische wetenschap en de schuldencrisis. De documentaire was 19 november op de Zweedse televisie te zien, is meteen ondertiteld en op internet gedeeld. Goede actie, want deze analyse met een aantal van mijn favoriete hedendaagse economen zoals Dirk Bezemer, Steve Keen en Michael Kumhof – over wie ik eerder schreef – had ik niet willen missen. Centraal staat de vraag waarom nagenoeg geen enkele econoom van de officiële instituten – het IMF, de WB, de ECB, etc. –  de schuldencrisis zag aankomen. Steve Keen stelt terecht dat dit komt omdat de meeste economen banken, geld en schuld niet meenemen in hun macro economische analyse. Zij negeren een belangrijk gedeelte van de economische praktijk.

Het is mij de afgelopen jaren steeds duidelijker geworden dat de economische wetenschap zeer filosofisch en zelfs zeer ideologisch is, en dat de filosofie die de afgelopen decennia heeft geheerst de Chicago school, ofwel de neoklassieke, school wankelt. En dit is niet zo gek, want veel van de neoklassieke aannames zijn zeer onrealistisch; marktspelers zijn bijvoorbeeld lang niet altijd rationeel en volledige informatie is helemaal nooit aanwezig. Daarnaast wordt de kern van het probleem, ongelimiteerde geldcreatie, door neoklassieke economen buiten beschouwing gelaten. Geld = schuld is mogelijkerwijs de blinde vlek van de economische wetenschap. Geld is niet neutraal, maar gaat gepaard met schuld. Geld is een gekwantificeerde verplichting.

Weinig mensen beseffen dat indien banken nieuwe leningen verstrekken, er nieuwe geld in omloop komt. Banken zijn dus geen intermediairs, maar opzichzelfstaande dienstverleners die geld willen verdienen met geldcreatie. Zij wachten niet op spaarders, maar creëren zelf geld. IMF’er Kumhof stelt in deze documentaire:

“Banks create money out of thin air.”

Het lastige is nu dat vele economen inclusief gelauwerde Nobelprijswinnaars 20 tot 40 jaar lang gewerkt hebben met dezelfde ideologische theorieën en aannames. Nu is gebleken dat deze niet werken, is het moeilijk voor hen zich aan te passen. Het is mensen vragen hun eigen levenswerk onderuit te halen. In de documentaire blijkt in ieder geval dat Nobelprijswinnaar Robert Lucas aan zijn ideologie vasthoudt en hij is zeker niet alleen.

Er zal mijn inziens echt een andere koers moeten worden gekozen om de crisis op te lossen. Dit lukt voorlopig niet, omdat vele economen en politici nog steeds geloven in incomplete modellen en onrealistische aannames en bovendien op hun bestuursposten blijven zitten. Pas indien mensen die werken met een completer beeld van de economie en realistischere aannames het roer overnemen en radicale maatregelen nemen is de crisis op te lossen. De financiële sector inkrimpen, schulden afschrijven en geldcreatie onder democratisch bestuur plaatsen zijn voor de hand liggende hervormingen. De economische wetenschap dient zichzelf feitelijk te resetten om de schuldencrisis op te lossen. Maar wie durft er zijn eigen ideologie te heroverwegen?

Rethink

Martijn Jeroen van der Linden Economie

Crisis verklaard

Ik wil u wijzen op een baanbrekende speech over de oorzaken van de financiële crisis die Adair Turner op 2 november 2012 bij de South African Central Bank hield. Turner is voorzitter van de Financial Services Authority in de UK en lid van het Financial Policy Committee van de Bank of England. Hij zei:

“The financial crisis of 2007/08 occurred because we failed to constrain the private financial system’s creation of private credit and money.”

En:

“Banks which can create credit and money to finance asset price booms are thus inherently dangerous institutions.”

En:

“If we really have constructed an economic system in which adequate nominal demand growth is only attainable with a continual upward creep in the level of debt to GDP, we have created a dangerous system and should seek to identify less risky ways ensure that demand is adequate.”

Ook ik stel al langer dat het zeer problematisch is dat het recht om digitaal geld uit het niets te scheppen in commerciële handen ligt. Het business model van commerciële banken is gebaseerd op het verstrekken van kredieten en dit is wat zij de afgelopen decennia hebben gedaan. Vele grafieken laten dit zien. Een paar voorbeelden:

Anno 2012 zitten we allemaal met schulden en er verandert voorlopig weinig. Pas indien het debat over de relatie tussen geldcreatie, schulden en economische groei wordt gevoerd en alternatieven worden onderzocht en geïmplementeerd  kan de crisis worden opgelost. Vreemd genoeg gebeurt dit nauwelijks. De discussie vindt nagenoeg altijd plaats binnen het bestaande paradigma, terwijl er wel degelijk alternatieven zijn. Voor meer info over de speech van Adair Turner en alternatieven verwijs ik naar de website van Positive Money. Het kan anders. Het kan beter.

Martijn Jeroen van der Linden Economie, Filosofie

Geld en slavernij

Lev Tolstoj  (1828-1910) stelde ruim honderd jaar geleden:

“Geld is een nieuwe vorm van slavernij, te onderscheiden van de oude door het simpele feit dat het onpersoonlijk is, er is geen menselijke relatie tussen de meester en de slaaf.”

Helaas krijgt Tolstoj steeds meer gelijk; ons huidige geldsysteem lijkt steeds meer op een slavernij systeem. Steeds meer mensen hebben namelijk banen die zij eigenlijk niet zien zitten, maar moeten doorgaan omdat zij hun schulden moeten aflossen. Zij besteden hun dus tijd niet op de manier die zij zelf wensen. In zeker zin zijn zij dus onvrij, is hun tijd het eigendom van een ander persoon of een instelling.

Het is onacceptabel dat schulden onze bewegingsvrijheid ernstig beperken en het is schrijnend dat dit probleem momenteel op grote schaal genegeerd wordt. Johann Wolfgang von Goethe (1759-1832) schreef ooit:

“Niemand is hopelozer onderworpen aan slavernij dan zij die onterecht geloven vrij te zijn.”

Begin 21ste eeuw heeft iedereen schulden. Cijfers van McKinsey laten zien dat de totale schulden van consumenten, bedrijven, de overheid en de financiële sector  in westerse economieën de afgelopen decennia zijn geëxplodeerd: rond 1990 bedrogen de totale schulden tussen de 120% en 200% van het BBP en in 2010 waren de totale schulden gegroeid tot tussen 240% en 450% van het BBP. Voor steeds meer zaken dienen wij geld lenen. Volgens het Consumer Financial Protection Bureau hebben Amerikaanse studenten inmiddels $1.000.000.000.000 geleend. De rentelasten op de schulden zijn enorm. 12% ($414 miljard) van de staatsbegroting van de VS bestond in 2009 uit rentebetalingen.

 Steeds meer mensen realiseren zich dat de toename van de schulden geen puur economische kwestie is; het is met name een politiek construct. Schulden horen bij het neoliberale denken en omdat dit denken de afgelopen decennia heeft geheerst zijn de schulden gestegen, en door deze toename van de schulden is de toekomstige tijdsbesteding van steeds meer mensen in steeds hogere mate vastgelegd. Wij zijn steeds meer tijd kwijt om onze private en collectieve schulden terug te betalen. Wij kunnen nauwelijks anders dan concluderen dat schuld een mechanisme is om individuen en staten te controleren. De socioloog en filosoof Maurizio Lazzarato stelt in een interview:

“Het is de terugbetaling van de staatsschuld die ‘beslist’ over de daling van de lonen, de afslanking van de sociale diensten, de uitgaven van de staat. Dit beïnvloedt onze levensstijl en maakt het onmogelijk om een breuk of een andere richting te overwegen. De schuld neutraliseert de tijd, dé grondstof van elke politieke of sociale verandering. Dit laat toe om een regressieve sociale organisatie op te leggen. Dit allemaal voor een schuld die nooit zal terugbetaald worden. Vanuit een economisch standpunt is dit waanzin!”

Wij zullen op een of andere manier moeten breken. Schuldsanering is een goede optie. Wij mogen niet accepteren dat geld mensen tot knecht maakt. Geld is een middel om zaken in de toekomst te realiseren; dit middel mag niet de toekomstige tijd van mensen vastleggen. We mogen onze ogen niet sluiten voor de slechte kanten van geld. Het machtsinstrument geld heeft er voor gezorgd dat eigendom is gecentraliseerd. Een herdefiniëring en herverdeling van geld en eigendom zijn dan ook onvermijdelijk. En dit kan. Het is een kwestie van doen.

Martijn Jeroen van der Linden Economie

Europe on the Brink

In de documentaire Europe on the Brink geven redacteuren en verslaggevers van de Wall Street Journal hun analyse van de Europese schuldencrisis. Helder wordt uitgelegd dat Europese politici in eerste instantie hebben zitten slapen en dat de oplossing hoe dan ook geld gaat kosten. Wij zullen verliezen moeten nemen, ook in Nederland. Er is simpelweg te veel geld geleend tegen rente en onbeperkt schulden maken gaat niet. Het gaat al lang niet meer alleen om de staatsschulden, maar ook om de schulden van huishoudens, bedrijven en de financiële sector zelf.

Opvallend is dat alle oplossingen die worden besproken in de documentaire uitgaan van het huidige financiële systeem. In mijn ogen is dit onvoldoende en dienen Europese landen te gaan experimenteren met andere – betere – geldsystemen. Indien wij binnen dit systeem blijven acteren, is het wachten op de volgende bubble. Het huidige systeem dat rendement en rente centraal stelt leidt per definitie tot ongelimiteerde en oncontroleerbare groei. De prikkels sturen ons richting zeepbellen. Het zal echt radicaal anders moeten om duurzaamheid, sociale rechtvaardigheid en financiële stabiliteit te realiseren. Laten we hierover nadenken.

Martijn Jeroen van der Linden Economie

Peak Money

De geldhoeveelheid heeft zijn top bereikt en zal niet meer groeien. Ofwel, het tijdperk dat huishoudens, bedrijven, landen en financiële instellingen zelf, zich steeds dieper in de schulden steken is voorbij. De afgelopen decennia hebben wij elkaar aangemoedigd te lenen, steeds meer te lenen; banken hebben hieraan meegewerkt door steeds eenvoudiger kredieten te verstrekken. Niet de staatsschulden (alhoewel deze ook te hoog zijn), maar met name de private schulden zijn tot  een astronomische hoogte gestegen. Om deze reden is het eind van de economische crisis nog lang niet in zicht. De parallel met de crisis van de jaren ’30 is eenvoudig te zien.

Wij zullen dus onze schulden moeten reduceren en dit betekent dat de geldhoeveelheid gaat krimpen. Peak Money is bereikt. Helaas willen nog lang niet alle economische wetenschappers en politici dit accepteren. In plaats van de financiële sector te verkleinen, proberen zij banken redden. Wij dienen ons allemaal af te vragen welke banken en welke delen van banken gered moeten worden en welke we moeten laten omvallen.

Wat de meeste mensen niet beseffen is dat nagenoeg al het geld als schuld gecreëerd is. Op het moment dat banken dus minder kredieten versterkken is er minder geld in omloop. Zie ook de sheets van Tony Greenham (the New Economic Foundation) om Peak Money en de relatie tussen geld en schuld te begrijpen.

Naar mijn mening is dit het moment om andere vormen van geld te introduceren. Particulieren, bedrijven en de staat kunnen dit doen. Zij kunnen buiten banken om een ruilmiddel implementeren waardoor de reële economie niet in gevaar komt; zij kunnen kiezen voor ander geld waardoor de gevolgen van Peak Money ons niet overkomen, maar juist kansen bieden. Het is overduidelijk dat een groot  gedeelte van de financiële sector de komende decennia zal verdwijnen. Dit is niet erg. Dit is een kans.

Martijn Jeroen van der Linden Economie

Een sociaal financieel systeem?

Boeiend verhaal van de Nederlander Dirk Bezemer bij het Institute for New Economic Thinking. Hij begint sterk en stelt dat hij op zoek is naar een sociaal bruikbaar financieel systeem en voorbij wil aan science fiction models. Hij legt helder uit wanneer krediet helpt, wanneer krediet hindert en wanneer krediet pijn doet. Ook hij spreekt over een ponzi scheme, een piramidespel, er zijn namelijk steeds nieuwe leningen nodig om het huidige systeem draaiend te houden. Vervolgens stelt Bezemer dat ongelijkheid logischerwijs toeneemt in zo’n systeem.

Aan het eind geeft Bezemer aan wat ons te doen staat. Ten eerste de zaken uit het verleden opruimen en ten tweede voorkomen dat het weer gebeurt. Hij wil de financiële sector niet redden, maar inkrimpen. En vraagt zich hardop af waarom overheden banken blijven steunen. Hebben we de kredieten en de hierbij behorende kosten echt nodig?  Zijn voorstel is om banken te dwingen terug te keren naar de kerntaken en de schulden in te krimpen. Quantitative easing is absoluut geen oplossing. Hij eindigt met twee prachtige quotes van Goethe:

“In der Beschränkung zeigt sich erst der Meister.”

“Und das Gesetz nur kann uns Freiheit geben.”

Dus beperken en reguleren. Bekijk dit sterke betoog.